Ege Üniversitesi Etnografya Müzesi tarafından düzenlenen “Müze Söyleşileri” aktiflikleri kapsamında, “Vasati 40 Çöp” konferansı gerçekleştirildi. Konferansa; EÜ Bağlantı Fakültesi Radyo, Televizyon ve Sinema Kısım Lideri Prof. Dr. Zuhal Özel Sağlamtimur, EÜ Etnografya Müzesi Müdürü Dr. Öğretim Üyesi Dilek Maktal Canko, EÜ Medya Uygulama ve Araştırma Merkezi Radyo Ege Yerleşke Koordinatörü Öğr. Gör. Gamze Erol ve koleksiyon meraklıları katıldı. Stantta, EÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Haluk Sağlamtimur’un en eskisi 1935 yılına ilişkin 25 bin modüllük kibrit kutusu koleksiyonu, iştirakçilere tarihi bir seyahat yaşattı.
Her periyodun farklı özelliklerinin kibrit kutuları üzerine yansıdığını söz eden Doç. Dr. Haluk Sağlamtimur, “İnsanlar, binlerce yıl boyunca çeşitli teknikler kullanarak ateş yakmaya çalışmıştır. Uzun süren arayışlardan sonra 17. yüzyılda keşfedilen kibrit sayesinde bu sorun büyük ölçüde ortadan kalkmıştır. Birincil gereksinimlerin karşılanması için ateş yakmak gayesiyle kullanılan kibrit ve kutusu, ülkemizde de bilhassa 1900’lerden 2000’lere kadar günlük ömrün kıymetli bir kesimi olmuştur. Bu bağlamda, kibrit ve kutusu Türkiye sanayi kültürüne ilişkin taşınır sanayi miraslarından olan bir seri imalat objesidir. Taşınabilir sanayi mirası olarak kabul edilen kibrit ve kutusu, dünyada ve ülkemizde kültürel belleğin somut kalıntılarından birisi olarak günümüzde bedel bulmaktadır. Kibrit kutuları temel tüketim eseri ve teknik fonksiyonunun yanı sıra, kutusu üzerinde yer alan grafik öğeler aracılığıyla toplumsal belleğin aktarılması ve toplumun bilinçlendirilmesi için bazen bir toplum mühendisliği aracı olarak, bazen de propaganda ve reklam aracı olarak kullanılmıştır” dedi.
“Kibrit kutuları tüketim kültürüne taraf veriyordu”
Kibrit kutularının, toplumun tüketim alışkanlıklarını yönlendirmede dahi kullanıldığını söz eden Doç.Dr. Sağlamtimur, “Türkiye piyasasını ele geçiren rakibi çakmak karşısında perakende bölümündeki varlığını sürdüremeyen kibrit, tüm ekonomik ömrü boyunca, hem devlet tarafından, hem de özel kesim tarafından yeni siyasetlerin belirlediği ve pazarın durumuna nazaran değişkenlik gösteren stratejilere sahip olmuş bir eser olarak hayatımızda uzun bir müddet yer almıştır. Ayrıyeten kibrit kutularının üzerinde bulunan desen yahut grafikler, toplumun tüketim alışkanlıklarını yönlendirmesi ve belirlemesi bağlamında da en ucuz ileti iletme sistemi olarak her vakit değerli olmuştur. Ancak kibrit, günümüzün değişen teknolojik ve ekonomik şartları altında varlığını sürdürmekte zorlanan bir ticari metaya dönüşmüştür. Günümüzdeki ucuz çakmak üretimi ve elektrikli ocaklar nedeniyle kullanımı giderek azalan kibritin, gelecek yıllarda varlığını nasıl devam ettireceği meçhuldür. Günümüzde çok yaygın kullanım alanı bulamasa da, kibrit farklı tasarım ve ölçülerde, bilhassa oteller, yeme, içme ve cümbüş bölümlerinde reklam hedefli promosyon olarak tercih edilmektedir” diye konuştu.
Koleksiyonda 140 ülkeden 25 bin kibrit kutusu yer alıyor
Koleksiyonun öyküsünü anlatan Doç. Dr. Sağlamtimur, “Aslında 5-6 yaşında yaptığım şey koleksiyondan çok bir oyundu. Çocuk aklımla 100 kibrit kutusunu alıp konuta getirdiğimde yapmak istediğim şey ileride kibrit piyasadan kalkacak ve sadece bende kibrit olacak üzere bir niyetti. Öbür bir öge da biriktireceğim objelerin ucuz olmasıydı. Yurt dışından gelen birinci kibritlerim mahalleden hacca gidenlere verdiğim siparişlerdi. Gelirken hurma değil, kibrit getirmelerini istiyordum. Evvel tuhaf bulunan bu isteğim vakitle anlayışla karşılandı. Adıyaman’ın dışına giden herkes dönerken gittiği yerden bana kibrit kutusu getirmeye başladı” dedi.
Henüz 5 yaşındayken kibrit kutusu biriktirmeye başlayan Doç. Dr. Haluk Sağlamtimur’un koleksiyonunda 12 bini yerli olmak üzere 130-140 ülkeden topladığı 25 binden fazla kutu yer alıyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
