Prof. Dr. Talimciler, spordaki şiddet ve taraftar olgusunu
anlattı
Türkiye’de futbol ve taraftar olgusunun sosyolojik
boyutu ile ilgili bilgi veren Prof. Dr. Ahmet Talimciler, “Futbolu, futbol
olmaktan çıkaran her türlü kelam, hareket ve davranışı sonuna kadar reddetmeli ve
net bir duruş sergilemeliyiz” dedi.
Türkiye’de ve dünyada en fazla ilgi gören spor kollarının başında
futbol geliyor. Futbol, taraftarlık hissinin yanında her statüden insanı içinde
barındırıyor. Futbol maçlarında binlerce hatta milyonlarca kişi bir anda üzülüp,
bir anda sevinebiliyor. Kimimiz annemizin, babamızın tuttuğu kadrolara gönül
veriyoruz, kimimiz de annemize babamıza karşın farklı bir ekip tutuyoruz.
Kimimiz sarının yanına kırmızının, kimimiz de lacivertin yakıştığını
düşünüyoruz. Kimimiz memleketimizin ekibine gönül verirken, kimimiz de
her yıl Avrupa’da ülkemizi temsil eden ekiplere gönülden bağlanıyoruz. Ayrı
takımlara gönül versek de hepimizin ortak noktada buluştuğu isimler de oluyor.
Beşiktaş’ın efsanevi lideri Süleyman Seba, Gençlerbirliği’ni var eden İlhan
Cavcav, Taçsız Kral Metin Oktay, Hakkı Yeten namı başka Baba Hakkı,
Fenerbahçe’nin büyük forveti Lefter Küçükandonyadis…
Bu kadar geniş kitlelere hitap edebilen futbolun sosyolojik tarafı, sosyal
bilimciler tarafından da araştırma konusu oluyor. Lisans, yüksek lisans ve
doktora eğitimini Ege Üniversitesinde yaparak spor sosyolojisi üzerine
akademik çalışmalar yürüten Prof. Dr. Ahmet Talimciler, futbolun sosyolojik
yapısı ile ilgili soruları cevapladı.
–
Özellikle 1920 ve 30’lu yıllarda kitleleri makul bir noktada
hareket ettirmek için kullanılan futbolun, taraftarlık bağlamında
sosyolojik yanıyla ilgili neler söylersiniz?
Futbol birinci ortaya çıktığı andan itibaren günümüze değin
kitleleri peşinden sürüklemeyi başaran bir spor kısmı olduğu
için öteki bütün spor kollarından çok daha fazla ilgiyi
üzerinde toplamayı başarmıştır. Bu muvaffakiyetin gerisinde ise
futbolun taraftarlarda yaratmış olduğu aidiyet bilincinin
büyük tesiri kelam bahsidir. Taraftarlık kişinin hayatı
boyunca vazgeçemediği en kıymetli kimliklerinden bir
tanesidir ve bu kimlikle birlikte sizin üzere insanlarla
buluşabildiğiniz bir yapının modülü haline gelirsiniz.
Taraftarlığınızın toplumsal hayatınız içerisinde almış olduğu pay
arttıkça tribünlerde sizinle tıpkı lisanı konuşan, birebir duyguları
paylaşan beşerlerle bir ortaya gelme sıklığınız da artmaya
başlar.
–
Uzun mühlet başarısız ivme çizen bir kadronun taraftarları arasında
başarısızlık sonucunda öteki gruplara yönelme eğilimi
görülüyor. Hem kabahat işlemeyi göze alacak seviyede taraftar
olabiliyor lakin başarısız olunduğu vakit diğer takımlara
yöneliyor. Bunun nedeni nedir?
Öncelikle ekip tutmak bir aidiyetin modülü haline gelmeyi
ve bu halde kimlik kazanmayı beraberinde getirmektedir.
Dünyada taraftarlık olgusuna baktığımızda karşımıza etnik,
dinsel, ideolojik, bölgesel birtakım etmenler çıkmaktadır.
Tuttuğunuz kadronun kupalar kazanıp kazanmaması sizin
taraftarlığınızın başlayıp sona ermesinde belirleyici bir etmen
olmamaktadır. Bu yüzden de örneğin İngiltere’de bir 3 hatta
4.lig kadrosunun tribünlerinin dahi dolu olması son derece
doğal bir durumdur. Buna rağmen ülkemizde taraftarlık
olgusunun ortaya çıkmasında tesirli olan öge yukarıda
belirtmiş olduklarımızın hiçbirisi değildir. Tarihî süreç
içerisinde üç büyük İstanbul ekibinin tüm ülkeye yayılan bir
taraftar potansiyeli oluşmuş ve 1970’li yıllarda buna
Trabzonspor da eklenmiştir. Türkiye’de büyük bir takımın
taraftarı olmak demek tıpkı vakitte büyük bir kitlenin de
parçası olmak manasını taşımaktadır. Ülkemizde taraftarlığın
başarıya endeksli bir yapı içerisinde şekillenmesi ise ömür
boyu süren taraftarlık olgusunun vakit içerisinde
değiştirilmesini getirebilmektedir. Muvaffakiyet imgesi beraberinde
farklı olasılıkları ve görünürlüğü de getirmekte olduğu için
büyük kadrolar daha fazla ön plana çıkmaktadır.
“Sosyal medya taraftarlık kültürünü de etkiledi”
–
Taraftarlar ortasındaki süregelen uyuşmazlıkların etkenlerinden
biri de grupların toplumsal medya hesaplarında kullandığı cümleler,
yüksek takipçili hayran hesaplarının paylaşımları da sayılabilir
mi?
Sosyal medyanın ön plana çıkışı sonrasında taraftarlık
kültürünün de bu durumdan etkilendiğini ve bu doğrultuda
bambaşka bir alanı da rekabet kulvarına çevirdiğini rahatlıkla
söyleyebiliriz. Klavye taraftarlığı dediğimiz bir durumun
yaşandığı kelam konusu taraftarlık olgusunda tıpkı tribünlerde
olduğu üzere taraftarları en çok öfkelendiren unsurların
başında argo sözler ve grupları ile ilgili aşağılamaların
yapılması gelmektedir. Ancak işin farklı yanı taraftarların
kendileri de birebir telaffuzları kullanmak suretiyle rakiplerinin
benzer halde davranmasına yol açmaktadırlar. Sanal
ortamda karşı karşıya geldiklerinden çok daha fazla argo
kelimelere başvurmakta ve ortamın daha da gerilmesine yol
açabilmektedirler. Yüksek takipçili hayran paylaşımlarında
da emsal bir durum kelam konusu olabilmektedir.
–
Türk Futbolunda uzun yıllardan beri tartışılan ve her maçın
ardından tekrar gündeme gelen hakem yanılgıları sorunu nasıl
çözülebilir?
Hakem kusurları sıkıntısının çözülebilmesi için öncelikle
futbolun bütün paydaşlarının ortak bir noktada buluşmaları
ve hakemlik kuruluşu konusunda da özerk bir yapının
hayata geçirilmesinin önünün açılması gerekmektedir.
–
Alt liglere baktığımızda deplasman masraflarının ekiplerin maddi
durumunu epey zorladığı görülüyor. Bu durum nasıl
düzeltilebilir?
Pandemi sürecinde ülkemizde futbol liglerini ve bu liglerdeki
takımları yine organize edebilme bahtını ne yazık ki
kullanamadık. Son derece makus bir biçimde düzenlenen lig
şeması sayesinde futbol federasyonunun üzerinde ısrarla
durduğu marka pahası kavramı daima olarak erozyona
uğramaktadır. Alt liglerin yanı sıra üstün ligin, son iki
sezondur İstanbul kadroları ligine döndüğü gerçeğini de
eklemek durumundayız. Yirmi gruplu ligin sekiz takımı
İstanbul’dan. Bu durum İstanbul ekiplerinin deplasman
masraflarını ve yorgunluğunu azaltıcı bir tesir yaratırken
diğer ekipler açısından çok daha güçlü bir fikstüre yol
açmaktadır. Alt liglere baktığımızda ise bilhassa 3 Ligde
durum çok daha vahim bir durum arz etmektedir.
Birbiriyle alakasız bölgelerdeki ekiplerin kilometrelerce yol
kat etmesine yol açan yanlışlıklar silsilesi ısrarla
sürdürülmekte ve bu durum hem kulüpler için hem de
takımlarına gönül vermiş taraftarlar için ızdıraba
dönüşmektedir. İkinci ve üçüncü ligdeki kümelerin coğrafi
bölgelere yakınlık ve uzaklığa nazaran yine düzenlenmesi ile
bir adım atılabilir. Bir başka katkı ise başta birinci ligde
olmak üzere başka alt liglerde de uzak aralıklar ortası gitmek
zorunda
kalan
takımların
ekstradan
masraflarının
karşılanması yoluyla bir seçenek de devreye sokulabilir.
“İzmir Futbolunun geleceği için taraftarlar birlikte hareket etmeli”
–
Her yıl bir İzmir kadrosunun Trendyol 1 Lig’den küme düştüğü
görülüyor. 2022-23 yılı dönemin son haftasında Altınordu Futbol
Kulübü Çaykur Rizespor’la yaptığı maçta 0-0 berabere kalarak
küme düştü. 2023-24 dönemi içerisinde de Altay’ın durumu göze
çarpıyor. İstanbul Futbolu ile neredeyse muadil taraftar kitlesine
ve futbol kültürüne sahip İzmir Futbolunda neden günümüzde
herhangi bir başarıyı İzmir taraftarları olarak göremiyoruz?
Bununla alakalı neler söylersiniz?
İzmir kenti, medyası, ekipleri, taraftarları bu kentin içinde
yaşadığımız ülkede futbolunun başladığı kent olduğunu tekrar
hatırlamaları gerekiyor. Muvaffakiyetin kalıcı olabilmesinin yolu
altyapılardan başlayarak atılacak olan adımların sağlıklı bir şekilde
atılmasından geçecektir. Aksi halde kısa vadeli parlamaların
ilerleyen süreçte küme düşmelerin yanı sıra derin bir borç batağına
yol açtığını tekraren gördük. Bu yüzden de İzmir kentinin içsel
dinamiklerini harekete geçirmenin yanı sıra taraftarların birbirlerini
yok etmek yerine bu kentin başarısı için birlikte hareket etmeleri
gerekmektedir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
