Avrupa Politika Analizi Merkezi (CEPA) Daimi Araştırmacısı ve NATO2030 bursiyeri Federico Borsari, Avrupa savunmasındaki değişimi ve Türkiye’nin bu dönüşümdeki rolünü kaleme aldı.
Avrupa savunmasında dikkate değer bir dönüşüm yaşanıyor. Ancak bu dönüşüm, Paris, Londra, Roma veya Berlin gibi klasik merkezlerde değil, Türkiye’de şekilleniyor. Türk savunma şirketleri, sessiz bir devrime öncülük ederek ekipman tedarikçisi rolünden çıkıp, Avrupa’nın gelecekteki savunma yapısının mimarı haline geliyor. Üstelik bu dönüşümü, 5 yıl önce tahmin edilmesi dahi zor bir olgunlukla gerçekleştiriyorlar.
Bayraktar TB2 SİHA’larını üreten Baykar’ın, Aralık 2024’te İtalya’nın Piaggio Aerospace şirketini satın alması [1], iki ülke arasındaki savunma sanayi iş birliğinde kritik bir dönüm noktası oldu. Bu hamle, Türk savunma şirketlerinin Avrupa’daki rolünde köklü bir değişimin işareti olarak görülüyor. Türkiye’nin savunma sanayi ihracatı 2024 yılında 7,2 milyar dolara ulaşsa da [2] sayılar bu dönüşümün tamamını değil, yalnızca bir kısmını anlatıyor. Asıl dönüşüm, Türk şirketlerinin Avrupa savunmasındaki rollerini nasıl yeniden kurguladıklarında yatıyor.
SİHA’ların ötesinde: Stratejik bir dönüşüm
Türk SİHA’ları dünya çapında manşetlerde yer alsa da, savunma ekosisteminde çok daha derin değişimler yaşanıyor. İtalyan Leonardo ile Baykar arasındaki iş birliği [3], yalnızca Avrupalı elektronik sistemlerin Türk SİHA’larına entegre edilmesiyle sınırlı kalmıyor. Bu ortaklık, Türk ve Avrupa savunma sanayilerinin daha önce görülmemiş bir uyum içinde çalıştığı yeni bir model ortaya çıkarıyor.
Bu dönüşümü anlamamıza yardımcı olabilecek birkaç önemli gelişme yaşandı. Birincisi, İspanya’nın 20 Aralık 2024’te Türkiye’den 24 adet Hürjet jet eğitim uçağı tedarik etmek üzere bir mutabakat zaptı imzalaması[4]. Bu anlaşma, İspanyol sanayisinin de projeye katılımını içerirken, Avrupa’nın Türk havacılık sanayisine yönelik bakış açısındaki değişimi de net bir şekilde ortaya koyuyor. İkincisi, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin (TUSAŞ) Avrupa savunma şirketleriyle ileri düzey hava platformları üzerine geliştirdiği ortak projeler [5], Türk ve Avrupa savunma sanayileri arasındaki teknolojik sinerjinin giderek arttığını gösteriyor. Üçüncüsü, Türkiye’nin Piaggio aracılığıyla F-35 bileşen üretimine dahil olma ihtimali, bu satın alımın stratejik değerini vurgularken, yeni iş birliği alanlarının da kapısını aralıyor.
Türk savunma sanayisinin dönüşümünü tetikleyen unsurlar
Bu dönüşümün arkasındaki ilk unsur, Türkiye’nin son 10 yılda savunma ekosistemine yönelik gelişen yaklaşımıdır. Türk savunma şirketleri artık yalnızca ürün satmıyor; Avrupa’nın savunma altyapısının merkezinde stratejik bir konum elde ediyorlar. İtalya Sanayi Bakanı Adolfo Urso’nun Piaggio Aerospace’i “stratejik bir varlık” [6] olarak nitelendirmesi ve Baykar’a satışını onaylaması, Avrupa hükümetlerinin Türk savunma şirketlerine bakış açısının kökten değiştiğinin bir göstergesi.
Bu durum yalnızca pazara erişebilmekle sınırlı değil; Türk şirketleri artık Avrupa’nın savunma sanayi ekosisteminin ayrılmaz bir parçası haline geliyor. Öyle ki Türkiye, İtalya’dan İspanya ve Portekiz’e kadar genişleyen [7] bir sanayi ağının merkezinde yer alıyor. Bu yapısal ilişkilerin ortaya koyacağı doğal bağlar, uzun vadede dahi çözülmeyecek sinerjiler yaratıyor.
İkinci önemli unsur, Türkiye’ye yönelik geleneksel teknoloji transferi modelinin yerini daha eşitlikçi bir ortaklık yapısına bırakması. Leonardo’nun CEO’su Roberto Cingolani, Baykar ile yapılan anlaşmayı “olağanüstü bir birbirini tamamlama” örneği olarak tanımladı [8]. Savunma sanayisinin birçok önemli ismi artık şunu kabul ediyor: Türk şirketleri önemli kabiliyetleriyle Avrupa savunma sanayisine kayda değer bir katkı sağlıyor. Özellikle insansız sistemler alanında Türkiye’nin uzmanlığı dünya çapında bir referans noktası haline geldi. Ancak mesele yalnızca SİHA’larla sınırlı değil; TUSAŞ’ın altıncı nesil savaş uçağı teknolojisi [9] üzerinde yaptığı çalışmalar, Türk şirketlerinin havacılık inovasyonunda sınırları zorladığını gösteriyor.
Üçüncü unsur, bu dönüşümün etkilerinin bireysel şirketlerin ya da projelerin ötesine uzanması. Türkiye’nin AB’nin Kalıcı Yapılandırılmış İşbirliği (PESCO) gibi savunma inisiyatiflerine potansiyel katılımı [10], NATO ve AB savunma çabaları arasındaki uzun süredir devam eden boşluğu kapatmaya yardımcı olabileceği gibi NATO müttefikleri için daha geniş bir teknoloji ve kabiliyet yelpazesi de sunabilir.
İleriye nakış: Türkiye ve Avrupa savunmasının geleceği
Türk-AB savunma iş birliği, Avrupa savunmasının kritik bir döneminde gerçekleşiyor. Avrupa hala büyük ölçüde dış tedarikçilere bağımlı ve Türk şirketleri kendilerini bu bağımlılıklara alternatif bir stratejik ortak olarak konumlandırıyor.
Bu entegrasyonun olumlu etkileri olsa da bazı zorluklar var. AB’nin son analizleri, ikili iş birliklerinin artmasına rağmen daha geniş kapsamlı entegrasyonun hala ciddi engellerle karşılaştığını gösteriyor. Ancak stratejik faydalar gittikçe netleşiyor. AB’nin son savunma girişimleri [11], savunma sanayisindeki parçalanmayı azaltmaya ve sanayi iş birliğini güçlendirmeye odaklanıyor ki, Türk şirketleri tam da bu alanlarda kendilerini kanıtlamış durumda ve dolayısıyla ileriye giden yol umut vaat ediyor. Türk savunma şirketleri artık yalnızca Avrupa’nın tedarikçisi değiller. Avrupa savunma sanayi temeli inşa eden bir mimar haline geliyor ve Avrupa’nın uzun süredir devam eden Avrupa’da savunma sanayi şirketlerinin işlevini yitirmesi gibi [12] sorunları çözmede değerli ortaklar olarak görülüyorlar. İspanya’nın TUSAŞ’tan Hürjet almayı düşünmesi ve Leonardo-Baykar iş birliğinde ileri düzey elektronik alanındaki anlaşmalar gibi gelişmeler, Türk şirketlerinin Avrupa savunma ekosisteminde ne kadar vazgeçilmez ortaklar haline geldiğini gözler önüne seriyor.
Dünyanın en büyük 50 havacılık firması [13] arasında yer alan iki Türk şirketiyle birlikte, bu dönüşüm başlangıçtaki en hassas evresini geride bırakmış durumda ve sürdürülebilir bir büyüme yolunda ilerliyor. Ancak, Almanya, Birleşik Krallık ve özellikle de şimdiye kadar bariz jeopolitik nedenlerle Türk savunma şirketleriyle iş birliğine girmekte daha tereddütlü olan Fransa gibi temel Avrupa savunma güçlerinin yaklaşımlarını değiştirerek diğer Avrupa ülkelerinin izinden gidip gitmeyecekleri henüz belli değil.
Kısa vadede daha kapsamlı sanayi ortaklıklarının gerçekleşmesi zor olsa da, ikili iş birlikleri ve Türk şirketlerinin Avrupa savunma programlarına dahil edilmesi, uzun vadede daha derin bir iş birliğini tetikleyebilir. Sanayi entegrasyonunun artması, askeri operasyonlarda iş birliğini daha sorunsuz hale getirebilir. NATO çerçevesinde ortak eğitimlerin artmasıyla birlikte daha güçlü bir savunma ekosistemi oluşabilir. Bu bağlamda, Türk ve Avrupa savunma sanayileri arasındaki geleneksel sınırlar giderek ortadan kalkarken, daha entegre bir Avrupa savunma sanayi tabanının ortaya çıkması bekleniyor. Bu yalnızca Türk şirketleri için değil, Avrupa’nın savunma kapasitesinin artırılması açısından da önemli bir fırsat teşkil ediyor.
[1] https://www.defensenews.com/global/europe/2024/12/30/italy-sells-piaggio-aerospace-to-turkish-drone-maker-baykar/
[2] https://www.dailysabah.com/business/defense/turkiyes-defense-exports-snag-new-record-of-72b-in-2024
[3] https://www.defensenews.com/global/europe/2025/01/24/leonardo-drone-maker-baykar-seek-synergies-on-battlefield-sensors/
[4] https://theaviationist.com/2024/12/20/spain-procures-hurjet/
[5] https://defence-industry.eu/edge-to-collaborate-with-turkish-aerospace-industries-on-advanced-airborne-domain-projects/
[6] https://www.defensenews.com/global/europe/2024/12/30/italy-sells-piaggio-aerospace-to-turkish-drone-maker-baykar/
[7] https://www.nzz.ch/international/drohnen-schiffe-kampfflugzeuge-tuerkische-ruestungsgueter-sind-auch-im-westen-gefragt-ld.1864647?mktcid=smch&mktcval=twpost_08-01-2025
[8] https://www.trtworld.com/content/article/italys-leonardo-hints-at-potential-defence-collab-with-turkiyes-baykar-18257856
[9] https://www.trtworld.com/turkiye/turkiyes-kaan-fighter-jet-set-for-deployment-by-2030-18225634
[10] https://finabel.org/turkeys-participation-in-the-pesco-military-mobility-project%EF%BF%BC/
[11] https://defence-industry-space.ec.europa.eu/european-defence-fund-over-eu1-billion-drive-next-generation-defence-technologies-and-innovation-2025-01-30_en
[12] https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/in-defense-of-draghis-defense-idea-three-models-for-a-centralized-defense-procurer-for-the-eu/
[13] https://www.aa.com.tr/en/science-technology/turkiye-s-tai-and-baykar-join-global-elite-in-aerospace-ranked-among-top-50/3391590
KAYNAK: Teknolojinin Gündemi
