Ekran maruziyeti mühletinin her geçen yıl arttığına değinen uzmanlar, bunun sebebinin dijital teknolojilerin eğitim ve iş ömrüne giderek daha fazla dahil olmasından kaynaklandığını belirtiyor. Ekran maruziyetini ‘dijital çağın bir hastalığı’ olarak tanımlayan Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, uzun müddet ekrana maruz kalmanın ruhsal ve fizikî tesirlere neden olabileceğine dikkat çekiyor. 0-3 ortası çocukların ekrana hiç maruz kalmamaları gerektiğini vurgulayan Ünal, 0-2 yaş devrinde ekran maruziyetinin bilişsel gelişimde gecikme yahut gerilemeye yol açabileceğinin altını çiziyor.
Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, son yıllarda hayatımızda daha fazla yer edinen dijital teknolojilerin sonucu olarak yaşadığımız ekran maruziyetine dair değerlendirmelerde bulundu.
Dijital teknolojilerin eğitim ve iş ömrüne daha fazla dahil olması ekran maruziyetini arttırdı
Türkiye’de ekran maruziyeti müddetinin her geçen yıl arttığına dikkat çeken Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, “Dijital çağda gündelik hayatın bir kesimi da ekranlı araçlar. Yeni bağlantı teknolojileri geliştikçe ve yeni araçlar hayatımızda yer aldıkça ekran izleme mühletleri de artış gösteriyor. Son yıllarda gerek pandemi gerek zelzeleler dijital teknolojilerin daha fazla hayatımızda olmasını gereklilik haline getirdi. Başka yandan, eğitim, irtibat, bilgi edinme, toplumsallaşma üzere pek çok hedeflerle kullanılan dijital mecralara talep arttıkça ekran izleme mühletleri de artıyor. Bilhassa dijital teknolojilerin eğitim ve iş ömrüne giderek daha fazla dahil olması ve toplumsal medya mecralarının günden güne kullanımının artması günlük ekran maruziyetini arttırdı diyebiliriz.” formunda konuştu.
Görüntülü konuşma dahil ekran mühleti çocuklarda günlük 1 saati geçmemeli
Ekran maruziyetini, kişinin gelişimsel seviyesine uygun olmayan halde ve müddette ekran başında kalması olarak tanımlayan Dr. Ünal, “Dijital çağın bir hastalığı da diyebiliriz. Küçük yaştan itibaren ekran başında uygunsuz biçimde ve müddette geçirilen müddetler ekran maruziyeti sıkıntısını gündeme getirdi. Akıllı telefon, tablet, televizyon esas ekran maruziyetine yol açan araçlar olarak sıralanabilir. Hatta şimdilerde akıllı saat üzere direkt vücuda temas eden araçların da ekran maruziyetiyle birlikte pek çok sorunu beraberinde getireceğini söyleyebiliriz.” dedi.
Gelişimsel devirlere nazaran ekran başında kalma mühletlerine yönelik çeşitli görüşler olduğunu da kelamlarına ekleyen Ünal, “İlk 3 yaşta çocuğun ekrana hiç maruz kalmaması gerekir. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) 2019 yılında, çocukların 1 yaş ve altında ekranlara maruz kalmaması gerektiğini bilhassa vurgulamıştır. Dijital çağda ekran maruziyetine maruz kalınmayacağı mümkün görünmese de imajlı konuşma üzere durumlar da dahil olmak üzere ekran izleme müddeti çocuklarda günlük 1 saati geçmemeli. 3-6 yaşa kadarki müddette çocuğun ekran başında tek başına kalmaması, kesinlikle bir ebeveyni ile denetimli vakit geçirmesi gerekir. 6-12 yaş ortasındaki süreçte akademik gayeli olarak ekran başında kalınacak mühlet sonlandırılabilir. 13 yaş ve üzeri süreçte ise, dijital reşit olması için gerekli dijital medya okuryazarlık hünerleri bireylere kazandırılmalı.” açıklamasını yaptı.
3-6 yaş ortası çocuklar ebeveyn denetiminde eğitici görüntüler izleyebilir
Dijital oyunların eğitici yanı ele alındığında yararlı kullanım tarafından yararlanılabileceğini belirten Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, “Özellikle kavram öğretiminde, zekâ gelişiminde, strateji geliştirme ve yetenekleri harekete geçirmede küçük yaştan itibaren yararlı olabilir. 3-6 yaş ortasında ebeveyn denetimi ile eğitici görüntüler çocuklara belli bir müddet sonu içinde izletilebilir. 6 yaş ve üzeri için okul ortamında, öğretmen rehberliğinde, laboratuvar ortamında ders destekleyici olarak kullanıldığında akademik ve motivasyonel olarak yararlı olabilir. Öbür yandan, olumsuz hislere sürükleyen tehlikeli dijital oyunlardan çocukları uzak tutmak gerekir. Toplumsal medya kullanımı için de 13 yaşı hudut kabul ederek harekete geçmeliyiz. 13 yaş altında ebeveyn denetimi hem toplumsal medya hem oyunlar için sağlanmalı. Genel olarak ekran maruziyetinin istikrarlı olması ismine günde 1-3 saati geçmeyen verimli kullanıma dikkat edebiliriz.” diye konuştu.
Çocukların internetteki aktivitelerinden haberdar olmak ebeveynlerin sorumluluğunda
Ebeveynlerin dijital teknoloji kullanımı açısından çocuklarından haberdar olması gerektiğine vurgu yapan Ünal, “Çocukların gelişimsel periyotlarına nazaran, bilhassa 13 yaş altındaki çocuklarının internet ortamında hangi sitelere girdiklerinden, hangi oyunları oynadıklarından, toplumsal medya mecralarına giriyorlarsa neler paylaştıklarından yani özcesi tüm aktivitelerinden haberdar olmak ve gerçek yönlendirerek kılavuzluk yapmak ebeveynlerin sorumluluğundadır. Başka yandan, konut ortamında anne ve babanın dijital medya kullanımında çocuklarına rol model olması da kıymetli. Çocuklar konut ortamında anne ve babalarını örnek aldıkları için kurallı aktiviteler ile birlikte vakit geçirilmeli. Gerçek yönlendirme için ebeveynlerin dijital medya okuryazarlığı marifetlerine sahip olması ve bunu uygulamak için motivasyonlarının olması gerekir.” teklifinde bulundu.
0-2 yaş devrinde ekran maruziyeti bilişsel gelişimde gecikme yahut gerilemeye yol açabiliyor
Uzun mühlet ekran maruziyetinin, 0-2 yaş olan erken bebeklik periyodunda çocukların dış dünyayı gözlemleme, dokunarak öğrenme üzere aktivitelerini sınırlandırdığına dikkat çeken Dr. Ünal, “Bu sebeple çocukların bilişsel gelişiminde gecikme yahut gerilemeye yol açtığı belirtiliyor. Dünya Sıhhat Örgütü’nün de birinci 5 yaş için vurguladığı sağlıklı bilişsel gelişmenin gecikmesi, fizikî aktivitelerde yavaşlama, sedanter davranış (hareketsizlik), uyku bozuklukları üzere aksilikler dikkate alınmalı.” dedi.
Genel olarak uzun müddet denetimsiz ekran maruziyetinin postür bozukluklarına, omuz, sırt, bel ağrısı üzere kas iskelet sistemi rahatsızlıklarına neden olduğunu vurgulayan Tutgun Ünal, bunların yanında görme problemleri, baş ağrısı, uyku bozukluğu, dikkat sıkıntıları, saldırgan davranışlar üzere problemlere da yol açabileceğini belirtti. Ünal ayrıyeten uzun mühlet ekran başında vakit geçirmenin, ergenlerde yalnızlaşmaya yol açarak toplumsal fobi, düşük akademik muvaffakiyet, akran zorbalığı üzere pek çok sorunu ortaya çıkartabileceğini ve bu mevzuda ailelerin dikkatli olması gerektiğinin altını çizdi.
İşi ekran başında olanlar dikkat!
Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, işi gereği ekrana ağırlaşan bireyler kullanım tekliflerini sıralayarak kelamlarını tamamladı:
-Ekran kullanımında önerilen mühletlere dikkat edilmeli; 20/20/20 kuralı olarak, 20 dakikada bir, 20 saniye 6 metre (20 fit) ve ötesine bakmak yararlı olacaktır.
-Ekran kullanımında önerilen uzaklıklara dikkat edilmeli; Dijital ekranların pozisyonunda 30-60-300 kuralı olarak cep telefonu 30 cm, bilgisayar 60 cm ve televizyon 300 cm uzakta olacak biçimde ayarlanmalı.
-Ekran göz düzeyinden 15-20 derece aşağıda olarak halde ayarlanmalı.
-Ekran kullanılan ortamda çok parlak ışık yerine sarı ışık tercih edilmeli.
-Ekran parlaklık düzeyi çok parlak ya da düşük parlaklık düzeyinde olmamalı.
-Yatmadan 2 saat evvel mavi ışıkla bağlantımızı kesmek için televizyon, bilgisayar, tablet, akıllı telefon, led lambalar dan uzak durmaya dikkat etmeliyiz.
-Bilgisayar ekranı başında 2 saatten uzun mühlet aralıksız vakit geçirmemeliyiz.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
