Yapılan çalışmaların da gösterdiği üzere son yıllarda kız çocukları ortasında erken ergenliğin daha sık görüldüğünü söyleyen Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Doç. Dr. Elif Sağsak, maruz kaldığımız endokrin bozucuların son yıllarda giderek artmasının bu durumun nedenlerinden biri olduğunu söyledi. Doç. Dr. Sağsak, endokrin bozucuların nerelerde bulunduğu ve maruziyeti azaltmak için neler yapılması gerektiği konusunda kıymetli ikazlarda bulundu.
Endokrin sisteminin fonksiyonunu bozarak sıhhatimizi olumsuz etkileyen hususlar endokrin bozucu olarak tanımlanıyor. Hormonları taklit ederek yahut hormonların işleyişini engelleyerek tesir gösteren endokrin bozucuların tıpkı vakitte bedenimizde yağ dokusunda uzun müddet depolanabildiği bilgisini veren Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Doç. Dr. Elif Sağsak, gebelikte anneden de bebeğe geçerek bebeği de olumsuz etkileyebileceğini söyledi.
Bu hususların bilhassa çocuklarımızın sıhhati açısından son derece değerli olduğunun altını çizen Doç. Dr. Sağsak, son yıllarda giderek artan oranlarda maruz kalınan endokrin bozucuların çocuklarda erken ergenliğin nedenlerinden biri olarak gösterildiğini söyledi.
ENDOKRİN BOZUCULAR ERGENLİK SÜRECİNİ NASIL ETKİLİYOR?
Doç. Dr. Elif Sağsak’ın verdiği bilgiye nazaran, endokrin bozucular doğal ve sentetik olarak 2 kümeye ayrılıyor. Doğal endokrin bozucuların başında tabiatta bulunan, doğal hormon yapısındaki besinler olan fitoöstrojenler geliyor. Sentetik küme için de endüstriyel paklık gereçleri, fitalatlar ve tarım ilaçları (pestisitler) yer alıyor. Endokrin bozucuların ergenlik sürecini nasıl etkilediği konusunda Doç. Dr. Sağsak şu bilgileri verdi: “Endokrin bozucular bedenimizde beyin yahut üreme organlarındaki hormon reseptörlerini etkileyerek ergenliğin daha erken başlamasına yahut kızlarda ergenliği taklit eden izole göğüs büyümesine neden olabiliyor. Daha az olarak gecikmiş ergenliğe de neden olabiliyor. Yapılan çalışmalarda günde iki kere kırmızı et yiyen, ağır trafiğin olduğu anayol kenarında yaşayan, tütün dumanına maruz kalan kızlarda ergenlik yaşının daha düşük olduğu gösterilmiş. Diğer bir çalışmada daha erken adet gören kızların idrarında daha ileri yaşta adet gören kızlara nazaran endokrin bozucular daha fazla tespit edilmiş. Tıpkı vakitte östrojenik tesirleri olan endokrin bozucular erkekler çocuklarda da jinekomastiye yani göğüs büyümesine de yol açabiliyor.”
BU ESERLERİN FAZLA KULLANIMI MARUZİYETİ ARTIRIYOR
Uzun mühlet fitoöstrojenler içeren eserlerin tüketimi ile bedende östrojen gibisi bir tesir görüldüğünü söyleyen Doç. Dr. Sağsak, “Fitoöstrojenler tabiatta birtakım besinlerin içinde bulunur. Bunların başında soya eserleri, keten tohumu, adaçayı, meyan kökü, ısırgan otu gelir. Fitoöstrojenler birebir vakitte çilek, kızılcık, ahududu üzere meyvelerde de bulunur. Bu meyvelerin yıl uzunluğu, mevsimi dışında, günde 1 porsiyondan fazla tüketimi sonucunda da bedende östrojen gibisi tesir görülebilir. Bunun yanında birden fazla bitki çayları ve besin destekleri içinde de bu unsurlar yaygın olarak bulunmaktadır. Bitki çaylarının da çocukların beslenmelerinde yeri olmadığını hatırlatan Doç. Dr. Sağsak, kelamlarına şöyle devam etti: “Tek tük, tadımlık tüketilen bitki çayları değil ancak bilhassa aylarca nizamlı içilen, adaçayı, ısırgan otu içeren bitki çayları yeniden östrojenik tesirler göstererek çocuklarımızda erken ergenliğe neden olabilir.”
Fitoöstrojenler dışında da endokrin bozuculara maruz kaldığımızı hatırlatan Doç. Dr. Elif Sağsak, sentetik kümede yer alan bu unsurlar ve onlara nasıl maruz kaldığımız konusunda şu bilgileri verdi: “Bu hususlar ortasında en sık fitalatlar, bisfenol (BPA) ve pestisitler ile karşılaşıyoruz. Fitalatlar, plastik materyalleri daha yumuşak, elastik, hafif ve güçlü yapabilmek için kullanılır. Kozmetik eserlerde, bebeklerin kullandığı biberon emziklerin imalinde kullanılabilir. Bisfenol A (BPA) tekrar plastik kaplama gereci olarak kullanılıyor. Bebek formülaları ve içeceklerin şişelerinde yer aldığı üzere besin paketlerinde kullanılabiliyor. Pestisitler ise tarım ilaçları içinde bulunabiliyor. Bu biçimde zerzevat meyvelere yahut hayvanların etlerine ve sütlerine, yumurtalarına karışabiliyor.”
ENDOKRİN BOZUCULARA MARUZİYETİMİZ AZALTMAK MÜMKÜN!
Günümüz kuralları altında endokrin bozuculara maruziyeti sıfıra indirilemese de azaltmanın mümkün olduğunu söyleyen Doç. Dr. Sağsak, bu bahiste yapılabilecekleri şöyle sıraladı:
Etiket okumak alışkanlık haline getirilme: “Bir eser alırken içinde BPA içermediğine dikkat etmemiz gerekir. Bu nedenle etiket okumayı alışkanlık haline getirmeliyiz. Çocukların plastik eserlerle, oyuncaklarla maruziyeti olabildiğince kısıtlanmalı. Bebeklerin kullandığı emzik ve biberonların da BPA içermediğine dikkat edilmeli.
Gıdalar plastik kaplarda saklanmamalı: Anne sütü ve mamalar, çocuklara sunduğumuz besinler plastik kaplarda saklanmamalı, plastik kaplarda saklanan yiyecekler bilhassa mikrodalgada ısıtılmamalı, yerine seramik kaplar kullanılmalı. Plastik kap kullanıyorsak sıcak yemekle temas etmemeli ve bulaşık makinasında yıkanmamalı.
Çocuklara çelik matara tercih edilmeli: Özellikle okul mataraları için plastik eserler kullanmamalıyız. Mümkün hayli çelik mataralar tercih edilmeli. Kullandığımız pet şişeler çok soğuk ve sıcak ortamlarda kimyasal unsur salgıladıkları için güneş ışığında bırakılmamalı yahut dondurucuya konmamalı.
Plastik ambalajlı eser alacaksak da bu eserlerin alt kısmında yazılan simgelere dikkat edelim. 1,2,4,5 sayıları varsa sıhhat için risk taşımıyor fakat 3-6ve 7 numaraların olması sıhhat açısından riskli oluşturduğu manasına geldiği hatırlanmalı.
Organik eserler tercih edilmeli: Tavuk ve yumurtaların organik olmasına dikkat edilmeli. Yumurtaların üzerindeki barkod numarası “0 organik yumurta”, “1 gezen tavuk yumurtası” olduğunu tabir eder. Bu nedenle satın aldığımız eserlerde bu sayıların olduğundan emin olunmalı.
Sebze ve meyveler mevsimine tüketilmeli: Sağlıklı beslenme açısından da çok kıymetli olan bu hususa endokrin bozuculardan korunmak için de dikkat edilmeli. Mevsimindeki zerzevat ve meyveler karbonatlı suda beklettikten sonra akan suda yıkanmalı ve soyulabilecek meyve sebzelerin kabukları soyularak tüketilmeli.
DOKTOR TAVSİYESİ OLMADAN ÇOCUKLARA BESİN DESTEĞİ KULLANILMAMALI!
Özellikle doğal besinlerin içinde bulunabilen fitoöstrojenlerden nasıl uzak kalınabileceği konusunda da birtakım tekliflerde bulunan Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Çocuk Endokrinoloji Uzmanı, “Öncelikle tabip tavsiyesi olmadan besin destekleri kullanmamalıyız. Zira bu desteklerin içinde bulunan bitkilerin östrojenik tesirleri olabilir. Bu da çocuklarımızda erken ergenlik bulgularının ortaya çıkmasına neden olabilir. Uzunluk uzatma, kilo aldırma vaadiyle önerilen çeşitli bitkisel karışımlardan da uzak durulması gerekiyor.” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
