Türkiye, hava savunma sistemini güçlendirmekte kararlı. Bir taraftan ABD ile F35 ve yerli üretim KAAN’ın motorlarının alımı için görüşmeler sürerken diğer taraftan da Almanya, İngiltere, İspanya ve İtalya’nın dahil olduğu konsorsiyum tarafından üretilen Eurofighter’lar TSK’nın envanterine katılmak için görüşmeler yapılıyor.
Türkiye’nin satın almak istediği Eurofighter jetleri Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul’un yarın gerçekleştireceği Ankara ziyareti öncesinde yeniden gündeme geldi. Türkiye bu savaş uçakları ile hava savunmasını güçlendirmeyi ve modernleştirmeyi hedefliyor. Gelinen noktada jetlerin Türkiye’ye satışına yeşil ışık yakıldı ancak bu aşamaya kadar zorlu süreçlerden geçildi. Özellikle Türkiye-Almanya ilişkilerinde krize neden olan Eurofighter’ların satışı Wadephul’un Türkiye ziyaretinin de önemli gündem maddeleri arasında. Peki Eurofighter jetleri nedir ve Türkiye için neden önemli? Satış sürecinde neler yaşanmıştı? DW Türkçe’deki haberde tüm bu soruların yanıtları veriliyor.
Projede Almanya’nın rolü ne?
Eurofighter savaş uçakları Almanya, İngiltere, İspanya ve İtalya’nın dahil olduğu bir konsorsiyum tarafından üretiliyor. Projeye Almanya ve İspanya Airbus, İngiltere BAE Systems ve İtalya Leonardo adlı savunma ve havacılık şirketleri ile katkı veriyor.
Projenin resmi internet sitesinde yer alan bilgiye göre, İngiltere ve Almanya yüzde 33 ile eş oranda hisse sahibi. İtalya yüzde 21 ve İspanya ise yüzde 13 pay ile projede yer alıyor. İhracat kararları için dört ülkenin de onayı gerekiyor.
Öte yandan Eurofighter üretiminde yaklaşık 25 bin kişi ile en fazla istihdam Almanya’da yaratılıyor.
Türkiye’ye satışta son durum ne?
Türkiye’nin Savunma Bakanı Yaşar Güler, Ankara’nın 40 adet Eurofighter savaş uçağı almak istediğini ilk kez 2023 yılının Kasım ayında, Meclisteki bütçe komisyonu toplantısı sırasında açıklamıştı.
Ankara bu süreçte satış pazarlığını proje ortaklarından İngiltere ile yürütürken Almanya uzun süre Suriye’ye yönelik geçmişteki müdahaleler ve insan hakları endişeleriyle Türkiye’ye jet ihracatına engel oldu. Friedrich Merz hükümetinin iş başına gelmesinden sonra ise bu itirazdan vazgeçildi, Almanya jetlerin teslimatına yeşil ışık yaktı. Karar sürecinde özellikle CHP’li İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutukluluğu tartışılmış, İmamoğlu Alman hükümetine seslenerek, kendi tutukluluğunun satış önünde bir engel oluşturmamasını istemişti.
Almanya’nın karar sürecinde Berlin-Atina arasında da diplomasi trafiği yaşandı. Alman hükümeti Türkiye’ye uçak satışı konusunda Yunanistan’a bazı güvenceler verildiğini açıkladı, bu jetlerin “bir NATO veya Avrupa Birliği üyesi ülkeye karşı kullanılmasının düşünülemeyeceğini” ifade etti.
Berlin’in kararının ardından geçen Temmuz ayında Ankara ve Londra arasında Eurofighter satışına ilişkin mutabakat zaptı imzalandı. Yasal engeller aşılırken taraflar arasında üretim ve teslimat sürecine dair görüşmeler ise sürüyor. Öte yandan satışın tahmini maliyetine ilişkin şu ana kadar resmi bir açıklama yapılmadı.
Türkiye neden Eurofighter’a ihtiyaç duyuyor?
Savunma uzmanlarına göre Türkiye’nin öncelikli motivasyonu yaşlanan hava filosunu gençleştirmek. Türk Hava Kuvvetleri operasyonlarında ABD üretimi F-16’lar ve F-4E Phantom’lara güveniyor. Ancak özellikle F-4E Phantom’lar oldukça yaşlı uçaklar ve günümüz muharebe gereksinimlerini karşılayabilecek kapasitede değiller.
Resmi bir veri olmamakla birlikte havacılık kaynakları 30 adet Phantom uçağın aktif olarak kullanıldığını belirtiyor. Eurofighter’ların envantere girmesiyle öncelikle bu uçakların emekli edilmesi planlanıyor. Eurofighter’ların ayrıca filodaki F-16’ların modernizasyonu konusundaki baskıya da azaltacağı, bunun modernizasyon projesinin daha sağlıklı ilerlemesine imkan sağlayacağı belirtiliyor.
Türkiye, F-35 kullanıcısı İsrail ve Fransız Rafale ile Amerikan F-35 uçakları sipariş eden Yunanistan karşısında hava gücü dengesini korumayı da amaçlıyor.
Ankara Eurofighter’ların yanı sıra ABD’ye 40 adet yeni F-16 uçağı da sipariş etmişti. Washington bu satışa onay verirken üretici şirket ve Ankara arasında üretim ve teslimat sürecine dair görüşmelerin sürdüğü biliniyor. ABD Türkiye’ye F-16 satışına onay verdiği gün Yunanistan’a da F-35 satacağını duyurmuştu. Türkiye Rusya’dan hava savunma füzesi S-400 aldığı için atıldığı F-35 programına dönebilmek için Washington’u ikna etmeye çabalıyor.
Hangi ülkeler Eurofighter kullanıyor?
Halihazırda dokuz ülkenin hava kuvvetleri bu jetleri aktif olarak kullanıyor. Bunların beşi Avrupa; İngiltere, Almanya, Avusturya, İtalya, İspanya, dördü ise Körfez; Umman, Katar, Suudi Arabistan, Kuveyt orduları.
Üretici konsorsiyum bugüne kadar toplam 729 adet Eurofighter siparişi verildiğini açıkladı.
Açık kaynaklarda yer alan bilgiye göre Alman Hava Kuvvetleri (Luftwaffe) envanterinde 138 adet Eurofighter bulunuyor. Alman hükümeti geçtiğimiz günlerde 20 adet daha Eurofighter satın alacağını duyurmuştu.
Eurofighter’ların teknik özellikleri neler?
F-16’lar tek motorla uçarken Eurofighter çift motorlu bir jet. Bir mürettebatla uçan Eurofighter, her türlü hava koşulunda kullanılabilen çok amaçlı bir savaş uçağı. Hem yakın hava muharebesinde hem de uzun menzilli görevlerde kullanılabilen bu jet, uzun süre süpersonik hızda seyredebilme kapasitesine de sahip.
Öte yandan Eurofighter’ların maliyeti F-16’lardan daha yüksek, Amerikan üretimi uçak yedek parça açısından da Avrupalı rakibine kıyasla daha avantajlı konumda.
Almanya halihazırda Eurofighter’ların yerini alacak yeni nesil bir savaş uçağı geliştirmek için çalışmalara ise başlamış durumda. Berlin bu amaçla Fransız hükümeti ile ortaklık görüşmeleri yürütüyor.
İspanya’nın da katılımıyla üç ortaklı geliştirilen ve şu aşamada FCAS (Geleceğin Hava Muharebe Sistemi) olarak adlandırılan 100 milyar euroluk beşinci nesil savaş uçağı projesinde, fikri mülkiyet hakları ve üretimde hangi ülkenin ne kadar pay alacağına dair anlaşmazlıklar çözülebilmiş değil.
2040 yılından itibaren Fransız Rafale ile Almanya-İngiltere üretimi Eurofighter jetlerinin yerini alacak beşinci nesil uçakları Fransa’da Dassault, Almanya’da Airbus ve İspanya’da Indra şirketlerinin üretmesi bekleniyor. Ancak Berlin ve Paris arasında yaşanan anlaşmazlıklar projede gecikmeye neden oluyor, bu nedenle Almanya’nın Fransa’ya alternatif ortaklar aradığı da iddia ediliyor.
