Doğayla uyumlu olmayan planlama ve iklim değişikliğinin tesirleri sonucunda dünya genelinde göllerdeki su ölçüsünde düşüş yaşanıyor. Göllerin su kaybetmesi, göl sıcaklıklarının da artmasıyla birlikte, emilen karbondioksit ölçüsünü azaltabilir ve atmosferdeki karbon emisyonlarını artırabilir.
Science mecmuasındaki yeni makale, son 28 yılda göllerdeki su ölçüsünde global bir düşüş olduğunu ortaya çıkardı. Dünyadaki karasal alanın %3’ünü kaplayan göller, su kuşları ve öteki canlılar için hayat alanı olmasının yanı sıra, tatlı su ve besin sağlama, rekreasyon faaliyetler ve besin döngüsünün devamlılığı için kıymetli alanlar. Bununla birlikte karbon döngüsü yoluyla iklimi de düzenliyorlar. Dünya yüzeyindeki tatlı suyun %87’sini barındıran göller için iklim değişikliğinin ve insan faaliyetlerinin yarattığı tehdit seviyesi her geçen gün artıyor. Göllerdeki su ölçüsü, yağışlardaki ve ırmak deşarjındaki değişikliklerin yanı sıra baraj inşası ve su tüketimi üzere direkt insan faaliyetlerine ve iklim değişikliğine bağlı olarak değişiyor.
Göllerdeki su ölçüsü 28 yılda %53 oranında azaldı.
Otuz yıllık uydu müşahedeleri, iklim bilgileri ve hidrolojik modelleri kullanarak en büyük 1972 gölü tahlil eden Yao ve meslektaşlarının bu yıl Science mecmuasında yayımladığı makaleye nazaran, bu göllerdeki su ölçüleri 28 yılda %53 oranında azaldı. Çalışma dünya çapındaki kuruma eğilimlerinin evvelden düşünülenden çok daha geniş kapsamlı olduğunu gösteriyor.
Türkiye değerli derecede su kaybı yaşayan 12 havzadan biri. Araştırmada yer alan 1051 doğal göl ve 921 rezervuar, Dünya’nın doğal göl ve rezervuar depolamasının sırasıyla %96 ve %83’ünü oluşturuyor. Doğal göllerdeki kıymetli su kayıplarının yaklaşık dörtte biri insan faaliyetleri ve çoğunlukla iklim değişikliğine atfedilen artan sıcaklık ve buharlaşmadan kaynaklanıyor. Yüzey akışlarındaki değişimlerden kaynaklanan su kayıpları da göz önünde alındığında iklim değişikliği göllerin %43’ünü etkiliyor. Bu durum gelecekteki yüzey suyu kaynakları idaresinde iklim değişikliğinin tesirlerinin hesaba katılmasının ehemmiyetini gösteriyor.
457 doğal gölde %43 su kaybı tespit edildi.
Küresel ölçekte 1992-2020 yılları ortasında büyük tatlı su kütlelerinin %53’ünün su deposu azaldı ve toplam 602,28 kilometreküp su kaybedildi. Doğal göllerdeki net hacim kaybı büyük oranda global ısınma, artan buharlaşma ve su kullanımından kaynaklanıyor. Toplam 234 doğal gölde %22 su kazanımı yaşanırken, 457 doğal gölde %43 su kaybı tespit edildi. Kuruyan tüm göllerdeki toplam düşüşün sadece yaklaşık üçte biri, büyük ölçüde İç Tibet Platosu üzere uzak yahut seyrek nüfuslu bölgelerdeki göllerin su deposundaki artışlarla dengeleniyor. Bu depolama artışları; yağış, yüzey akışı, sıcaklık, buharlaşma ve insan su kullanımının azalmasındaki değişikliklerden kaynaklanıyor. Örneğin Sevan Gölü suyu, 2000’li yıllardan itibaren müdafaa maddelerinin yürürlüğe girmesiyle artan bir eğilim sergiliyor.
Kurak bölgelerde su ölçüsündeki kayıplar ise daha besbelli seviyede. Bu su kütlelerindeki toplam kaybın üçte ikisinden fazlası, kuraklaşan iklime yahut sürdürülemez su tüketimine sahip 10 havzadan kaynaklanıyor.
Konuyla ilgili açıklamada bulunan Tabiat Derneği İdare Heyeti Lideri Dicle Tuba Kılıç; ‘‘Dünya nüfusunun yaklaşık dörtte birinin (~2 milyar) kuruyan bir göl havzasında yaşadığı varsayım ediliyor. Bu da iklim değişikliği ve sedimentasyonun tesirlerinin sürdürülebilir su kaynakları idaresine dahil edilmesinin gerekliliğini gösteriyor. Bildirilen sayılar, sadece su kaybından en çok etkilenen göl havzaları sakinleri üzerindeki potansiyel tesirlere ait kestirimler. Kuruyan bu göllerin birçoğu kıymetli su kaynakları olarak tanımlanıyor yahut milletlerarası ehemmiyete sahip Ramsar alanları ortasında listeleniyor. Tesirli su müdafaa eforları ve su muhafaza kanunlarıyla Sevan Gölü’nün kurtarılmasındaki başarıyı görüyoruz. Biz de su kaynakları ve sulak alan ekosistemlerinin yaşatılması için iklim değişikliğinin tesirlerini de göz önünde tutarak yeni yasal düzenlemeler ve uygulamalar yapmak zorundayız.’ dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
