Güneşteki değişimler göçmen kuşların istikamet bulma yeteneklerini bozuyor
Güneşteki aktiviteler uçakların haberleşmesini etkiliyor
Uzmanlar, patlamaların, Güneş’in Dünya’ya bakan tarafında meydana gelmesi halinde Dünya’nın bundan etkilenme ihtimalinin yüksek olduğunu kaydediyor. Güneş patlamalarının radyo irtibatını, elektrik şebekelerini, navigasyon sinyallerini etkileyebildiğini ve uzay araçları ile astronotlar için risk oluşturabildiğini anlatan Elektrik Elektronik Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Selim Şeker, “Patlamaların ömür mühletleri birkaç dakika ile birkaç saat ortasında değişir. Bunlar güneş sistemimizde gözlenen, en şiddetli patlama olaylarıdır. Hiroşima’ya atılan bombanın yaklaşık 40 milyon katı bir güce sahiptirler.” dedi.
Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Selim Şeker, kısa bir mühlet NASA’nın son 6 yılın en güçlü Güneş patlamasının gerçekleştiği açıklamasına işaret ederek, Güneş patlamalarını kıymetlendirdi.
Güneş patlamaları Güneş’in gücünü oluşturuyor
Prof. Dr. Selim Şeker, Güneş’in kütlesinin yüzde 73’ünü hidrojen, yüzde 25’ini helyum, geri kalan kısmını ise başka elementlerin oluşturduğunu tabir ederek, “Güneş’ten gelen ışık, hidrojen çekirdeklerinin birleşerek helyuma dönüşmesi ve bu periyot Güneş’te oluşan yansımalar yani patlamalar sonucu hidrojen gazı helyum gazına dönüşür ve güneş patlamaları olur. Güneş’in gücü nükleer füzyon sonucu oluşur. Güneş’in çekirdeğinde biriken hidrojen atomları nükleer füzyon sonucu helyum atomuna dönüşür ve bu dönüşüm sonucunda ortaya çıkan güç Güneş’in gücünü oluşturur, akabinde ısı ve ışık olarak Güneş sistemine yayılır.” dedi.
Patlamaların, Güneş’in Dünya’ya bakan tarafında meydana gelmesi halinde Dünya’nın bundan etkilenme ihtimalinin yüksek olduğunu kaydeden Prof. Dr. Selim Şeker, “Normal şartlarda Dünya’nın manyetik alanı, yüzeyi güneş fırtınalarına karşı koruyor. Lakin şiddetli fırtınalar manyetik alana ziyan veriyor ve güç yüklü parçacıklar bu kalkandan geçmeyi başarıyor. Güneş patlamaları radyo irtibatını, elektrik şebekelerini, navigasyon sinyallerini etkileyebilir ve uzay araçları ile astronotlar için risk oluşturabilir.” diye konuştu.
Hiroşima’ya atılan bombanın yaklaşık 40 milyon katı bir güce sahip
Enerji salınımı bakımından güneş yüzeyi üzerinde meydana gelen en şiddetli olaylardan birinin süreksiz güç boşalmaları olarak tanımlanabilecek güneş patlamaları olduğunu anlatan Prof. Dr. Selim Şeker, şunları tabir etti:
“Patlamalar, yerden yapılan görsel bölge müşahedelerinde güneş üzerinde parlak alanlar olarak, radyo bölgede yapılan gözlemlerde ise ani gürültü artışları (Radio Bursts) olarak gözlenirler. Hayat mühletleri birkaç dakika ile birkaç saat ortasında değişir. Bunlar güneş sistemimizde gözlenen, en şiddetli patlama olaylarıdır. Hiroşima’ya atılan bombanın yaklaşık 40 milyon katı bir güce sahiptirler. Çok güçlü magnetik alanların parçalanmaları ve yine birleşmeleri patlamaların oluşması için gerekli olan birinci güç kaynağını oluşturur. Gamma ışınım, X-ışınım, görsel ışınım ve radyo ışınım üzere elektromagnetik spektrumun çabucak hemen her dalga uzunluğunda ışınımda bulunurlar.”
Askeri erken ihtar sistemleri de güneş aktivitesinden etkileniyor
Uzun aralıklar ortasında kullanılan haberleşme sistemlerinin büyük çoğunluğunun radyo sinyallerini yansıtmak için iyonosferi kullandığını söz eden Prof. Dr. Selim Şeker, “Radyo haberleşmeleri iyonosferde meydana gelen fırtınalardan bütün enlemlerde etkileniyor. Bu türlü bir durumda radyo frekanslarının bir kısmı iyonosferde soğurulmakta öteki bir kısmı de yansımaktadır. Bunun sonucunda radyo sinyalleri hiç beklenmedik doğrultularda yayılmakta yahut şiddetleri süratli bir biçimde bir azalıp bir artmaktadır. Bu olaylara neden olan güneş aktivitesinden en çok etkilenen kümeler; kıtalar ortası radyo yayını yapan radyolar, kıyı ile haberleşen gemiler, havaalanları ile haberleşen uçaklar ve amatör radyocular ve uydu operatörleridir. Askeri erken ikaz sistemleri de güneş aktivitesinden etkileniyor. Uzun aralı füzelerin fırlatılıp yönlendirilmesinde kullanılan radarlarda da iyonosferden yararlanılmaktadır. Magnetik fırtınalar sırasında ortaya çıkan parazitten bu sistemler çok etkilenmektedir. Denizaltıların magnetik özelliklerini algılayarak bunların yerlerini belirleyen sistemler vardır. Denizaltılardan gelen bu sinyallerin algılanması de jeomagnetik fırtınalar sırasında bozulmaktadır.” diye anlattı.
Güneş aktivitesi pozisyon belirlenmesinde kullanılan GPS sinyallerini de etkiliyor
Mevcut memleketler arası sistemlerin radyo dalgalarının da güneş aktivitesinden etkilendiğini anlatan Prof. Dr. Selim Şeker, “OMEGA haberleşme sisteminin dünyanın farklı bölgelerine yerleştirilmiş sekiz nakil istasyonu vardır. Uçaklar ve gemiler pozisyonlarının belirlenmesinde bu nakil istasyonlarından gelen çok alçak frekansları kullanmaktadır. Jeomagnetik fırtınalar ve güneş olayları sırasında bu haberleşme sistemi, bilgi alan araçlara yerlerini belirlemede kıymetli kusurlara yol açabilecek yanlış bilgiler verebilmektedir. Güneş aktivitesi iyonosferin yoğunluğunda ani değişimlere yol açtığında vakit ve pozisyon belirlenmesinde kullanılan GPS (Global Positionning System) sinyalleri de bundan etkilenmektedir.” diye konuştu.
Şiddetli güneş patlamaları sırasında yayınlanan parçacıklar nükleer patlama üzere tehlikeli
Prof. Dr. Selim Şeker, Güneş aktivitesi sırasında artan jeomagnetik fırtınalar ve mor ötesi ışınımlar nedeniyle uyduların hareketinin yavaşlayabildiği ve vakitle yörüngelerinde istenmeyen yükseklik kayıplarına yol açabildiğini de lisana getirdi.
“Şiddetli güneş patlamaları sırasında yayınlanan yüksek güçlü parçacıklar da nükleer patlamaların ya da kazaların akabinde yayınlanan radyasyon gücü kadar, insan ömrü için tehlikelidir.” diyen Prof. Dr. Selim Şeker, “Güneşten gelen ve 30 MeV dan daha yüksek güce sahip protonlar çok tehlikelidir” dedi.
Göçmen kuşların göç sırasında istikamet bulma yetenekleri bozuluyor
Güneşteki değişimlerin biyolojik sistemlerde bozulmalara yol açmasıyla ilgili belirtilerden birinin de göçmen kuşların göç sırasında taraf bulma yeteneklerinin bozulmaya uğraması olduğunu söyleyen Prof. Dr. Selim Şeker, “Güvercinlerin, yunusların ve balinaların hudut sistemlerinde yuvalanmış küçük magnetik mineral ünitelerinden oluşmuş doğal pusulaları vardır. Taraf belirlemede kullandıkları metotların tahminen en asıllı olanı değildir ancak yapılan birçok müşahedede göç eden güvercin kümelerinden, geri dönüşler sırasında jeomagnetik fırtınaya yakalanmış olan kümelerde çok sayıda güvercinin geri dönmediği saptanmıştır.” diye konuştu.
Kandilli Rasathanesinin yaptığı güneş lekeleri ve patlamaları ile ilgili müşahedelerini ABD Ulusal Jeofizik Bilgi Merkezine gönderdiğini tabir eden Prof. Dr. Selim Şeker, “Bu memleketler arası bilgi değişimi sayesinde, bütün dünyadaki bilim adamları küresel bilgi tabanlarına erişme hakkına sahip oluyor. Dünya data merkezine data katkısında bulunan merkezler üretilen bilgilerden hiçbir fiyat karşılığı olmaksızın yararlanabiliyor.” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
