Yüksek Tahsil Kurumları Sınavı’na (YKS) günler kalırken, imtihana girecek gençlerde ve ailelerinde imtihan korkusu oluşabiliyor. Hakikat yönetilemeyen bu korku, öğrencilerin yanılgı mümkünlüğünü artırarak muvaffakiyet talihini da düşürüyor. Mükemmeliyetçi ve rekabetçi bireylerde daha sık izlenen imtihan korkusunun azaltılması için olumsuz fikirlerin, olumlu alternatif niyetlere çevrilmesi gerekiyor. Memorial Ankara Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uz. Dr. Esengül Ekici, imtihan korkusu ile baş etme metotları hakkında bilgi verdi.
Normal seviyedeki imtihan derdi kişiyi motive eder
Sınava korkusu, bireyin öğrendiği bilgileri imtihan esnasında aktif olarak kullanmasına pürüz olup muvaffakiyetini düşüren ağır derttir. Gerekli ve olağan bir his olan imtihan telaşı aslında, bireyi imtihana çalışmaya motive eder ve muvaffakiyet için istekli olunmasını sağlar. Şayet kişiyi rahatsız ederse, durumla orantısız olursa, karar verme süreçlerini bozup imtihana hazırlanmayı engellerse o vakit bir sorun haline gelir.
Sınav telaşı fizikî belirtiler de gösterir
Sınav derdi belirtilerinde, terleme, titreme, çarpıntı, dikkat meseleleri, kaygı, huzursuzluk, mide bulantısı, çalışmak istememe, bedensel belirtiler, kendini yetersiz, kıymetsiz görme sayılabilmektedir. Bu belirtiler bireyin muvaffakiyetinin düşmesine neden olurken, imtihan tasası yaşayan kişi ders çalışmayabilir, çalışmayı erteleyebilir yahut imtihan hakkında konuşmaz. Ayrıyeten çok çalışılmasına rağmen başarıda düşme olabilir.
Mükemmeliyetçi ve rekabetçi şahıslarda daha çok görülür
Sınav korkusu imtihanla ilgili gerçekçi olmayan kanılara sahip olanlarda, imtihanın sürecinden çok sonucuna odaklananlarda, imtihan sonucunu felaketleştirenlerde ve imtihana ait bilgisine güvensizlik duyanlarda olabilir. Ayrıyeten kişilik yapısı olarak mükemmeliyetçi, rekabetçi bireylerde daha sık rastlanır. Bir ruhsal bozukluk ortaya çıkmışsa ve belirtilerden ötürü fonksiyonelliğinin bozulması, davranış bozukluklarının görülmesi ve telaş ile başa çıkılamaması üzere durumlar psikiyatrik dayanak alınması gerektiğinin esas göstergeleridir.
Sınav tasasını tetikleyen gerçekçi olmayan niyetleri, olumlu kanıya çevirin
Bireyin kanılarını sorgulaması ve alternatif kanılarla yeni bir gözden bakmayı öğrenmesi, nefes antrenmanları (4-7-8 nefes tekniği), korkunun normalize edilmesi, dikkatini öteki noktalara odaklama tekniği imtihan telaşını gidermede kullanılabilecek başa çıkma yollarıdır. Bununla birlikte imtihan telaşını tetikleyen gerçekçi olmayan kanılardan sıyrılıp, bu kaygıları olumlu fikre çevrilmesi bireylere yarar sağlar. Gerçekçi olmayan fikirlerden kimileri ve olumlu karşılıkları aşağıdaki halde sıralanabilir.
- OLUMSUZ NİYET: “Soruların cevapları süratlice aklıma gelmiyor ve bu durum çok vakit kaybettiriyor.”
- ALTERNATİF DÜŞÜNCE: Soruların cevapları çabucak aklıma gelirse o soruları yanıtlarım, şayet gelmezse o vakit bunlarla uğraşmayıp başka sorulara geçebilirim, o soruya da işaret koyup tekrar dönebilirim.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda başarısız olmam demek ben bir hiçim demek.”
- ALTERNATİF NİYET: “Sınav sonucum, benim değil yalnızca imtihanın bir değerlendirmesi.”
- OLUMSUZ DÜŞÜNCE: “Sınavı kazanamazsam annemin babamın yüzüne bakamam onlar benim için her şeyden fedakarlık ettiler.”
- ALTERNATİF DÜŞÜNCE: “Anne babam ebeveyn olarak ellerinden geleni yaptılar, ben ebeveyn olsam ben de o denli yapardım, ben de çalışmak için elimden geleni yapacağım.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda başaramazsam rezil olurum.”
- ALTERNATİF NİYET: “Rezil olmak benim başımda, benim hayatım yalnızca imtihan sonucundan ibaret değil, diğer şeyler de var hayatta sonuçta.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda hiç dikkatim dağılmamalı.”
- ALTERNATİF NİYET: “Dikkatim olağan olarak olağan ki dağılabilir, ben dikkatimi yine toplayarak devam edebilirim.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda hiç heyecanlanmamam gerekir.”
- ALTERNATİF NİYET: “Sınavda alışılmış ki heyecanlanılabilir, heyecanlanmak olağan bir durumdur.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda hiç bir soruda takılmamalıyım, soruları çabucak yapmalıyım.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınavda pek olağan bilemediğim zorlandığım soru olabilir, o vakit o soruyu atlarım, işaretlerim sonra geri dönerim, tahminen öbür soruları yapar ve puan kazanırım, tıpkı soruda vakit kaybetmeme gerek yok.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda kesin başarılı olamayacağım.”
- ALTERNATİF NİYET: “Sınav sonucunda muvaffakiyet ya da başarısızlığı düşünmektense tek elimde olan şey olarak ders çalışmayı sürdürebilirim, böylelikle başarılı olma olasılığım artar.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda kesin yetiştiremeyeceğim.”
- ALTERNATİF NİYET: “Zamanı kullanmak benim denetimimde ve dikkatimi sorulara verirsem yetiştirme olasılığım artar. Her çalıştığımı hatırlayabilmek ve imtihanda yapabilmek benim elimde değil, tek elimde olan şey var o da çalışmak.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavı kazanamazsam mahvolurum.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınavda başarısız olmam dünyanın sonu değil, telafisi var.”
Sınav mevt kalım sıkıntısı olarak gösterilmemeli
Ailelerin yüksek beklentilerinin olması ve bunu yansıtmaları çocuğu olumsuz etkileyebilmektedir. Aileler çocuklarını öteki çocuklarla kıyaslamamalı, çocuğun imtihana çalışmasını önemsemeli, çocuğa olumlu geri bildirimde bulunmalı ve çocuğa itimat vermelidir. İmtihanın mevt kalım problemi olmadığı, imtihanda başarılı olamamanın dünyanın sonu olmadığı ve sonuç ne olursa olsun o ailenin evladı olarak sevildiği çocuğa aktarılmalıdır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
