İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) bünyesinde Türkiye İş Bankası’nın takviyesiyle Marmara Etkin Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM) hayata geçirildi.
Merkezde; başta Marmara Bölgesi olmak üzere ülkemizdeki etkin fayların oluşturduğu tehlike ve risklere dair dinamik, sayısal, interaktif tehlike ve risk haritalama teknikleri geliştirilecek. Birebir vakitte bina bazlı ivme haritaları oluşturularak sarsıntı senaryoları hazırlanacak ve bu senaryolar ile kentsel dönüşüm, sanayi planlama ve afete hazırlık altyapısı için bilgi üretilecek.
Türkiye İş Bankası’nın dayanağıyla İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) bünyesinde, başta Marmara Bölgesi olmak üzere ülkemizdeki faal fayların oluşturduğu tehlike ve risklere dair bilgi üretecek ve ayrıntılı bilimsel çalışmalar yürütecek bir merkez kuruldu.
İTÜ Türkiye İş Bankası Marmara Etkin Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi, İTÜ Ayazağa Kampüsü’nde düzenlenen ve İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, İTÜ Rektörü Prof. Dr. İsmail Koyuncu ile Merkezde misyon alacak akademisyenlerin katıldığı toplantıyla tanıtıldı.
Birçok disiplinin bir ortada eş güdüm halinde çalışacağı MATAM’da jeoloji mühendisliği, jeokimya-jeodinamik, jeodezi ve fotogrametri, elektronik haberleşme, kent ve bölge planlama, hidrojeoloji mühendisliği, inşaat mühendisliği üzere zelzele hususuyla birebir örtüşen bilimsel mevzularda uzman akademisyenler misyon alacak.
Aran: “Felaketlerde can kayıplarını önlemenin yolu bilimden geçiyor”
İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, toplantıda yaptığı konuşmada, geçen yıl 6 Şubat’ta yaşanan büyük zelzele felaketinin akabinde benzeri bir felaket yaşandığında can kayıplarının önüne geçilebileceği inancıyla bu iş birliğini hayata geçirdiklerini belirterek, bunun yolunun da bilimden geçtiğine inandıklarını, bu nedenle bu türlü bir Merkezin kurulmasını çok önemsediklerini tabir etti.
İTÜ’nün 250. yılına denk gelen 2023 yılında Banka idare şurasından çıkan Merkezin desteklenmesi kararını, İş Bankası’nın 100. yılında duyurmaktan büyük memnunluk duyduklarını tabir eden Ortan, MATAM’ın birebir vakitte üniversite, kamu ve özel kesim iş birliğinin en hoş örneklerinden biri olduğunu söyledi.
Hakan Ortan, ülkemizde etkin fay çizgilerine ait mevcut bilginin toplanması, olmayan bilginin üretilmesi, bu bilgilerin çağdaş şartlarda saklanması ve bilimsel araştırma yapmak isteyen tüm akademisyenlerle paylaşılması, işlenmesi konusunu çok değerli bulduklarını belirterek, “Yapay zekânın gücünden yararlanmak için olmazsa olmaz datadır. Bu datanın sağlanması ve ülkemizdeki bu eksikliğin giderilmesi gerek. Toplumumuz için ise bilhassa binalarımızdaki risklerin tespiti için süratli ve tahribatsız kıymetlendirme prosedürlerinin bulunması, yeni güçlendirme metotlarının ortaya çıkarılması, bu merkezdeki kazanımların her yaş ve eğitim kümesi için Türkiye’ye yayılması; çocuk, genç ve yetişkinlerde bilinçlendirme ve farkındalık çalışmaları yapılmasını en kıymetli kazanımlar olarak görüyorum” diye konuştu.
Prof. Dr. Koyuncu: “Deprem araştırmalarında bilgi seviyesine çok daha üst düzeylere çıkacak”
İTÜ Rektörü Prof. Dr. İsmail Koyuncu, protokol imza merasimi gerçekleştirilen MATAM’ın ilerleyen devirlerde Türkiye’nin zelzele araştırmalarındaki bilgi seviyesini çok daha üst düzeylere çıkaracağını belirterek, “Merkezimiz, bu alanda çalışan gençlerin önünü açacağı üzere, birebir vakitte akademisyenlerimiz öncü çalışmalarıyla ülkemize büyük katkı sağlayacaklardır. Umuyorum ki, böylesi hoş iş birliği protokollerinin sayısı her geçen gün artar. Bunun olması ismine biz İTÜ olarak elimizden gelen uğraşı gösteriyoruz ve göstermeye de devam edeceğiz” diye konuştu.
Prof. Dr. Yaltırak: “MATAM, Türkiye’nin ‘Apollo’ projesi olacak.”
MATAM’ın proje yürütücülüğünü üstlenen Prof. Dr. Cenk Yaltırak ise konuşmasında şu cümlelere yer verdi: “Bu alanda üreteceğimiz sayısal haritalar, modellemeler sayesinde; biz rastgele bir yerde, zelzele potansiyeli olan bir fayın hangi büyüklükte sarsıntı üreteceğini ve buradan çıkan zelzele dalgalarının tabanı nasıl etkileyeceğini, tabandaki olayların binaları nasıl etkileyeceğini ortaya koyarak taban bina-ilişkisinin nasıl kurgulanacağı üzerine yeni ve dinamik datalar elde etme imkânına kavuşacağız. MATAM’ı, ‘Apollo’ projesine benzetiyorum. Bizler, eldeki bilgilerle ve en yeni teknolojiyle fark yaratacak çok disiplinli araştırmalara imza atmayı hedefliyoruz.”
12 akademisyen ile yola çıkıldıı
Merkezde birinci etapta jeoloji mühendisliği, jeodezi ve fotogrametri, elektronik haberleşme, kent ve bölge planlama, inşaat mühendisliği, hidrojeoloji mühendisliği üzere farklı uzmanlık alanlarından 12 kişilik bir akademik takım vazife yapacak. Takımda Prof. Dr. Yaltırak’ın yanı sıra Prof. Dr. Serdar Akyüz, Prof. Dr. Gürsel Sunal, Prof. Dr. Nebiye Musaoğlu, Prof. Dr. Himmet Karaman, Prof. Dr. Şule Öğüdücü, Prof. Dr. Seda Kundak, Doç. Dr. Beyza Taşkın, Doç. Dr. Orkan Özcan, Doç. Dr. Cengiz Zabcı, Dr. Ahmet Akoğlu, Dr. Gülsen Uçarkuş ve Dr. Ufuk Tarı yer alıyor.
MATAM Hakkında
İstanbul Teknik Üniversitesi Türkiye İş Bankası Marmara Etkin Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin (MATAM) emelleri şunlar:
- Başta Marmara Bölgesi olmak üzere etkin fayların oluşturduğu tehlike ve riski yüksek başarımlı olarak açığa çıkarmak için dinamik, sayısal, interaktif tehlike ve risk haritalama teknikleri geliştirmek ve aktif faylarda son kullanıcılar için yüksek hassasiyette tehlike ve risk verisi üretmek için ileri araştırmalar yapıp yeni yollar ve projeler geliştirmek.
- Marmara Bölgesinde bulunan faal faylarının yüksek çözünürlüklü ve üç boyutlu fay haritalarını hazırlamak için sayısal arazi modelleri ve çok ışınlı batimetri datalarını toplamak, mevcut data tabanlarını kıymetlendirmek ve eksik alanlarda yeni sismik araştırmalar yapmak, bunları bir ortaya getirerek sismik bilgileri kıymetlendirerek yapılan üç boyutlu haritalarda santimetre hassasiyetinde kara deniz rölyefleri ile üretilen ve yersel olarak 30 cm hassasiyete sahip yeni etkin fay haritasında jeodezi, paleosismoloji çalışmaları ile tekrarlanma periyodlarını hesaplamak, son sarsıntıdan günümüze geçen müddetleri belirlemek, kelam konusu etkin fay segmentlerinde oluşacak zelzelelerin büyüklüklerini belirlemek.
- Karada ve denizde toplanacak örnek ve karotları yaşlandırmak için jeokronoloji laboratuvarı oluşturmak ve buradan elde edilen dataları özel bir arşiv bilgi bankası halinde tutmak ve ülkedeki tüm paleosismoloji çalışmalarına ortak çalışmalarla dayanak olmak.
- Oluşturulan faal fay haritaların ve hesaplanan zelzele büyüklüklerini farklı azalım münasebetleri için yüksek hassasiyette (bina bazında) en büyük yer ivmesi, en büyük yer suratı, spektral ivme ve spektral yer değiştirme haritalarının üretilmesini sağlamak, bu haritalar ile afete yönelik sarsıntı senaryoları üretmek, bu senaryolar ile kentsel dönüşüm, sanayi planlama ve afete hazırlık alt yapısı için kamuya ve son kullanıcılara bilgi üretmek.
- Marmara Bölgesinde spektral ivme haritalarını mükemmelleştirmek için deniz ve karada özel ağlar geliştirmek, bölgesel olarak faal fayları daima izleyen birbiri ile konuşan bir veri toplama merkezi oluşturmak.
- Güçlü bir üniversite-kamu-ARGE merkezleri iş birliği ekosistemi oluşturarak yüksek teknolojili ölçme sistemlerinin (kuvvetli yer hareketi ölçme aygıtları, deniz tabanı sismik ölçüm sistemleri, şahsî cep telefonları ile ivme datalarını toplamak hedefli uygulamalar) gelişmesine katkıda bulunmak.
- Aktif fay araştırmaları alanında farklı disiplinlerden gelen yüksek düzeyde gereksinim duyulan donanım ve yetkinlik sahibi insan ve iş gücünü, araştırmacıları, mühendisleri eğiterek öncelikle Marmara Bölgesi ve Türkiye’de öncelikli sismik boşlukların incelenmesinde kentlere ve endüstriye oluşturduğu zelzele riskini azaltmak için gereken çalışmaları yapabilecek kapasiteye yükseltmek, bu maksada yönelik eğitim, bilgi ve kaynak paylaşımı faaliyetlerini yürütmek.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
