KÖK HÜCRE NAKLİYLE GELEN İKİNCİ HAYAT ŞANSI
Vücuttaki doku ve organların yapıtaşı olan kök hücreler taşıdıkları DNA kodları ile hasarlı bölgenin güzelleşmesinde değerli rol oynuyor. Ana hücreler olarak bilinen, her tıp doku ve hücreye dönüşebilme, sınırsız bölünebilme yeteneğine sahip olan kök hücreler bedende tamirat ve yenilenmeyi teşvik ediyor. Fakat düzgün çalışacak kadar sağlıklı olmadıklarında hayatı tehdit eden önemli hastalıklar ortaya çıkabiliyor. İşte kök hücre nakli de tedavisi olmayan bu tıp hastalıklarda şahsa umut olarak ikinci bir ömür talihi veriyor. Memorial Ankara Hastanesi Pediatrik Hematoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Meriç Kaymak Cihan, çabucak her yaştan hastaya uygulanabilen kök hücre naklinin (kemik iliği nakli) çocuk hastalar için kıymeti ve merak edilenler hakkında bilgi verdi.
Yaşamı tehdit eden durumlar ve kan hastalıklarının tedavisinde kök hücre nakli
Kök hücre nakli sağlıklı bir bireyden yahut hastanın kendisinden toplanan kök hücrelerin tekrar hastaya verilmesi ile yapılan bir tedavi biçimidir. Lösemi (kan kanseri), lenfoma, nöroblastom, kalıtsal immün yetmezlikler, kalıtsal metabolik hastalıklar, otoimmün ya da immün disregülatuar üzere hayatı tehdit eden hastalıkların yanı sıra Akdeniz anemisi (beta talasemi), orak hücreli anemi, edinsel ve kalıtsal aplastik anemi üzere çeşitli kan hastalıklarının tedavisi için de kök hücre nakline başvurulabilir. Halk ortasında kemik iliği nakli olarak da bilinen bu tedavi hali iki farklı formda gerçekleştirilir. Sağlıklı bir kişinin kök hücrelerinin hastaya aktarılmasına allojenik nakil, hastanın kendi hücrelerinin evvelce toplanıp dondurularak daha sonra kendisine aktarılmasına ise otolog nakil ismi verilir. Allojenik nakilde kök hücre kaynağı olarak HLA uyumlu sağlıklı akraba yahut akraba dışı vericilerle; kordon kanı ya da yarı yarıya uyuşumlu anne, baba, çocuk yahut kardeşlerden yararlanılabilir.
Kök hücre vericiden iki yolla alınır
Sağlıklı vericiden kök hücre toplamanın iki prosedürü vardır. Bunlardan birincisi damar yolu açılarak yapılan uygulamadır. Verici afarez aygıtına bağlanır, kan aygıtta dolaştığı sırada içinden kök hücreler ayrıştırılarak farklı bir torbada toplanır. Ameliyathane ortamında gerçekleşen ikinci prosedürde ise verici genel anestezi ile uyutulur ve kalça kemiğinden özel iğnelerle girilerek kemik iliği toplama süreci yapılır.
Kök hücrenin ahengi için nakil öncesi hazırlık rejimi tedavisi uygulanır
Nakil sonrası yeni kök hücrelerin hastanın bedeni tarafından reddedilmemesi için, nakil öncesi kemoterapi ile immün sistemi baskılayan ilaçlardan oluşan ve hazırlık rejimi ismi verilen ortalama bir hafta, 10 günlük bir tedavi uygulanır. Nakil günü, kök hücreler hastaya damar yolu ile verilir. Nakil mühleti kök hücrenin ölçüsü ile hastanın kilosu ve yaşı üzere faktörlere bağlı olarak değişmektedir.
Nakil sonrası muhtemel yan tesirler dikkatle takip edilmelidir
Hasta hazırlık rejimi müddetince ve nakil sonrası ortalama 1 ay nakil ünitesinde kalmalı, tabip takibinde olmalıdır. Hastaya allojeneik kök hücre nakli (vericiden nakil) yapılmış ise 4.hafta verilen hücrelerin ne kadarının hastanın kemik iliğine yerleştiğine bakılır. Bu test sonrası genel durumu düzgünse ve rastgele bir sorunu yoksa hasta taburcu edilir. Fakat bağışıklık sisteminin olağana gelmesinin vakit aldığı bu devirde çocuk hastanın enfeksiyon riskine açık hale geldiği unutulmamalıdır. Birebir vakitte şahısta ağrı şikayetleri, mide bağırsak sorunları, iştah kaybı ve tat alma duyusunda farklılık üzere yan tesirlerle saç kaybına ve deride kimi değişikliklere de bu devirde rastlanabilir. Bu nedenle tabip tarafından planlanacak olan rutin denetimleri aksatmamak çok kıymetlidir.
Ailelerin nakil konusunda kurallara harfiyen uyması beklenir
Nakil sonrası taburculukla başlayan yeni hayat en az tedavinin kendisi kadar kıymetlidir ve ailelerin azami dikkati göstermesi gerekir. Bu kapsamda hastanın yaşayacağı konut daima pak tutulmalı, hasta başka bir odada kalmalı ve mümkün olduğunca ziyaretçi kabul edilmemelidir. Nakil hastasının şahsî hijyenine dikkat etmesi, güneşe çıkmadan kollayıcı krem sürmesi, dışarıda maske takması, canlı aşı olan bireylerle temastan kaçınması ve nakil sonrası 1 yıl kadar denize ve havuza girmemesi uyulması gereken kurallar ortasındadır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
