Ülkemizde ilgili mevzuat gereği ikiyüzelli şahıstan az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı yahut mali bilançosundan rastgele biri 250 milyon Türk Lirasını aşmayan teşebbüsler Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) olarak tanımlanmaktadır. Haber bülteninde; KOBİ’lerde teşebbüs sayısı, çalışan sayısı, ciro, teknoloji kullanımı üzere Türkiye İstatistik Kurumu tarafından gerçekleştirilen Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri Araştırmasına ait istatistikler ile Dış Ticaret İstatistikleri, Girişimcilik ve İş Demografisi İstatistikleri, Araştırma-Geliştirme Faaliyetleri Araştırması ile Türk Patent ve Marka Kurumunun patent müracaat ve tescil istatistiklerine yer verilmektedir.
Sanayi ve hizmet kesimlerinde faaliyet gösteren 3 milyon 773 bin teşebbüs KOBİ sınıfına girmektedir
KOBİ’ler 2022 yılında toplam teşebbüs sayısının %99,7’sini oluşturdu. Buna karşılık; istihdamın %70,6’sını, işçi maliyetinin %47,5’ini, cironun %42,5’ini, üretim bedelinin %36,3’ünü ve faktör maliyetiyle katma bedelin %36,4’ünü oluşturdu.
KOBİ’ler en fazla ticaret bölümünde faaliyet gösterdi
Ekonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflamasına (NACE Rev.2) nazaran 2022 yılında KOBİ’lerin; %36,1’i toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin tamiri dalında faaliyet gösterirken, %15,2’si ulaştırma ve depolama bölümünde, %12,2’si ise imalat sanayi dalında faaliyet gösterdi.
KOBİ istihdamı içerisindeki en yüksek oran ticaret bölümünde oldu
2022 yılına ait olarak; toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin tamiratı faaliyetlerindeki KOBİ istihdamının toplam KOBİ istihdamı içerisindeki oranı %27 olurken, işçi maliyeti için bu oran %23,4, ciroda %53,4, faktör maliyetiyle katma pahada %25,9 ve üretim kıymetinde ise %15,4 olarak gerçekleşti.
Orta ölçekli teşebbüslerde çalışan başına katma paha 2022 yılında 346 bin TL olarak gerçekleşti
KOBİ teşebbüsleri için 2009 yılında çalışan başına ortalama katma paha 15 bin TL iken, 2022 yılında bu paha 155 bin TL oldu. KOBİ kümeleri içerisinde 2009 ve 2022 yılları için en yüksek çalışan başına katma kıymet sırasıyla 29 bin TL ve 346 bin TL ile orta ölçekli teşebbüslerde gerçekleşirken, tıpkı yıllar için bu kıymetler küçük ölçekli teşebbüsler için sırasıyla 19 bin TL ve 179 bin TL, mikro ölçekli teşebbüsler için ise 8 bin TL ve 52 bin TL olarak gerçekleşti.
KOBİ’lerde çalışan başına işçi maliyeti 2022 yılında 69 bin TL olarak gerçekleşti
2009 yılında KOBİ teşebbüsleri için çalışan başına ortalama işçi maliyeti 8 bin TL iken, 2022 yılında bu kıymet 69 bin TL oldu. KOBİ kümeleri içerisinde 2009 ve 2022 yılları için en yüksek çalışan başına işçi maliyeti sırasıyla 15 bin TL ve 120 bin TL ile orta ölçekli teşebbüslerde gerçekleşirken, birebir yıllar için bu kıymetler küçük ölçekli teşebbüsler için sırasıyla 11 bin TL ve 87 bin TL, mikro ölçekli teşebbüsler için ise 4 bin TL ve 36 bin TL olarak gerçekleşti.
İmalat sanayindeki 3 bin 134 KOBİ yüksek teknoloji sınıfında üretim yaptı
İmalat sanayindeki KOBİ’ler teknoloji seviyelerine nazaran sınıflandırıldığında, %56,4’ü düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken, büyük ölçekli teşebbüslerde bu oran %44,9 oldu.
KOBİ büyüklük kümelerine nazaran incelendiğinde; mikro ölçekli teşebbüslerin %57,5’i düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken, %31,8’i orta-düşük teknoloji, %10,1’i orta-yüksek teknoloji ve %0,6’sı yüksek teknoloji sınıfında üretim yaptı. Buna karşılık küçük ölçekli teşebbüslerde bu oranlar sırasıyla %51, %30,6, %17,4 ve %1 iken, orta ölçekli teşebbüslerde %51, %28,7, %18,8 ve %1,5 oldu.
KOBİ’lerin 2022 yılında doğum oranı %16,2 oldu
2021 yılında doğan KOBİ teşebbüs sayısının, 2021 yılındaki faal KOBİ teşebbüs sayısına oranı (girişim doğum oranı) %16,1 ve 2021 yılında doğan KOBİ teşebbüslerindeki istihdamın, 2021 yılındaki etkin KOBİ’lerin toplam istihdamı içerisindeki hissesi %7,7 iken, 2022 yılında bu oranlar teşebbüs doğum oranında %16,2 ve istihdam hissesinde ise %7,5 olarak gerçekleşmiştir.
KOBİ’lerin 2022 yılında en yüksek doğum oranı %17,3 ile mikro ölçekli teşebbüsler olurken bunu sırasıyla %5,7 ile küçük ölçekli ve %3,9 ile orta ölçekli teşebbüsler takip etmiştir. Tekrar doğan teşebbüslerin istihdam içerisindeki oranlarında en yüksek oran %12,8 ile mikro ölçekli teşebbüsler olurken, bunu %3,1 ile küçük ölçekli ve %1,9 ile orta ölçekli teşebbüsler takip etmiştir.
KOBİ’ler toplam ihracatın %31,6’sını gerçekleştirdi
2022 yılına ait toplam ihracatın %31,6’sı, ithalatın ise %15,4’ü KOBİ’ler tarafından gerçekleştirildi.
2022 yılı toplam ihracatta; mikro ölçekli teşebbüslerin hissesi %2,4 iken, küçük ölçekli teşebbüslerin hissesi %11,9, orta ölçekli teşebbüslerin hissesi ise %17,3 oldu. Büyük ölçekli teşebbüslerin hissesi ise %68,4 olarak gerçekleşti.
KOBİ’lerin ihracatının %60,4’ü ticaret dalında gerçekleşirken, %34,5’i ise sanayi kesiminde gerçekleştirildi.
KOBİ’lerin ithalattaki hissesi %15,4 oldu
2022 yılı toplam ithalatında; mikro ölçekli teşebbüslerin hissesi %0,7, küçük ölçekli teşebbüslerin hissesi %5,4, orta ölçekli teşebbüslerin hissesi ise %9,3 oldu. Büyük ölçekli teşebbüslerin hissesi ise %84,6 olarak gerçekleşti.
KOBİ’lerin ithalatının %62,1’i ticaret bölümünde gerçekleşirken, %28,8’i ise sanayi kesiminde gerçekleştirildi.
KOBİ’lerin 2013 yılında 57 milyar dolar olan ihracat bedeli 2022 yılında 79 milyar dolara yükseldi. İthalatta ise 2013 yılında 48 milyar dolar olan paha, 2022 yılında 53 milyar dolara yükseldi.
KOBİ’lerin toplam ihracatının %49,3’ü Avrupa ülkelerine yapıldı
KOBİ’ler tarafından 2022 yılında yapılan ihracatın %49,3’ü Avrupa ülkelerine, %32,7’si Asya ülkelerine gerçekleştirildi. KOBİ’ler ithalatının %46,5’ini Avrupa ülkelerinden, %44,9’unu Asya ülkelerinden yaptı.
KOBİ’lerin ihracatının %91,7’sini imalat sanayi eserleri oluşturdu
KOBİ’lerin 2022 yılı ihracatında giysi eşyası kesiminin hissesi %12,7, öbür yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanların hissesi %10,2 ve besin eserlerinin hissesi %7,9 oldu. KOBİ’lerin 2022 yılı ithalatında ise öne çıkan eserler, %24,3 ile ana metaller, %15,1 ile kimyasallar ve kimyasal eserler, %12,3 ile öteki yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanlar oldu.
KOBİ’ler Ar-Ge harcamalarının %28,8’ini gerçekleştirdi
Mali ve mali olmayan şirketlerin 2022 yılına ait toplam gayri safi yurtiçi Ar-Ge harcamasının 34 milyar 722 milyon TL’sini KOBİ’ler gerçekleştirmiştir. Bu harcama mali ve mali olmayan şirketler Ar-Ge harcamasının %28,8’ini oluşturmaktadır. Tam Vakit Muadili (TZE) cinsinden mali ve mali olmayan şirketlerde toplam 169 bin 236 kişi Ar-Ge çalışanı olarak çalıştı. TZE cinsinden bu işçinin %44,9’u KOBİ’lerde istihdam edilmiştir.
KOBİ’lerin 594 patenti tescil edildi
2022 yılında KOBİ’lerin toplam patent müracaat sayısı bin 498 olurken, tıpkı yıl 594 patent tescil edilmiştir. KOBİ ölçeklerinde ise 555 patent başvurusu ve 269 patent tescili ile orta ölçekli teşebbüsler birinci sırada yer almıştır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
