Ülkemizi derinden etkileyen Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde Hatay’da çalışmalar yürüten TEMA Vakfı, ulaştığı çarpıcı sonuçları sarsıntının 1. yıl dönümünde kamuoyuyla paylaştı. Sonuçlara nazaran, zelzelenin akabinde enkaz kaldırma çalışmalarının yürütüldüğü Hatay’da, toprak ve su varlıklarından alınan örneklerde salgın hastalıklar ve kanser üzere önemli halk sıhhati meselelerine yol açma riski olan asbest, ağır metal ve bakteriyolojik kirlenme tespit edildi.
TEMA Vakfı, 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli meydana gelen, 11 vilayette yıkıma ve on binlerce can kaybına sebep olan depremlerin neden olduğu enkaz atıklarının, toprak ve su üzerinde yarattığı kirliliği tespit etmek üzere, yıkımın en çok yaşandığı vilayetlerden biri olan Hatay’da çalışma başlattı. Çalışma kapsamında 2023 yılının haziran, eylül ve aralık aylarında Hatay’a yapılan ziyaretlerde toprak ve su örnekleri alınarak asbest, ağır metal ve bakteriyolojik tahliller yapıldı.
Asbest, ağır metal ve bakteriyolojik kirlenme tespit edildi
Çalışmaya dair bilgi veren TEMA Vakfı İdare Konseyi Lideri Deniz Ataç, “Hatay’da planlı olmadığını düşündüğümüz değişik noktalara dökülmüş enkaz atıklarından ve yakınlarındaki tarla ve bahçelerdeki topraktan aldığımız 7 örneğin 5 adedinde asbest tespit edildi. Ayrıyeten Samandağ deniz kenarında bulunan Mileyha Kuş Cenneti Sulak Alanı’ndan ve Antakya Serinyol’da bulunan kuyu suyundan alınan 3 örneğin 2’sinde de asbeste rastlandı. Güneysöğüt, Samandağ ve Serinyol’dan aldığımız 3 adet su örneğinde ise bakteriyolojik üreme tespit edildi. Bu sonuçlar Hatay’da kullanılmakta olan suya, kanalizasyon suyunun karışmış olma ihtimalini gösteriyor. Bu durum zehirlenmelere ve salgın hastalıklara yol açabilir. Tekrar Defne ve Samandağ Mileyha Kuş Cenneti yakınlarından aldığımız su örneklerinde kimi ağır metal ölçülerinin İnsani Tüketim Maksatlı Sular Hk. Yönetmelik’le belirlenen hudut bedellerin hayli üzerinde olduğu tespit edildi. Bu nedenle halk sıhhati açısından endişeliyiz” diye konuştu.
Asbest ve ağır metaller önemli hastalıklara yol açabiliyor
Asbestin, Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ve Memleketler arası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın (IARC) en değerli kanser nedenleri listesinde yer aldığını hatırlatan Deniz Ataç, “Deprem sırasında ve sonrasında binaların yıkılmasıyla etrafa yayılan yüksek ölçüdeki asbest lifleri, halk sıhhati açısından önemli tehlike yaratıyor. Maalesef daha evvel kimi Sivil Toplum Kuruluşları tarafından yapılan asbest ölçümleri sonucunda havada hudut kıymetlerinin çok üstünde asbeste rastlandı. Asbestin, bilhassa teneffüs yoluyla insan bedenine alındığında; akciğer fibrozu, akciğer ve gırtlak kanseri vb. önemli hastalıklara yol açtığı biliniyor. Sindirim yoluyla bedene alındığında kansere neden olup olmadığı konusunda kesin bir sonuç olmamakla birlikte kansere yol açabildiğine yönelik çalışmalar da mevcut” tabirlerini kullandı.
Hatay’da halk sıhhatini tehdit eden tek etkenin asbest olmadığını söyleyen Ataç, “Moloz yığınlarından havaya yayılan zehirli gazlar, tozlarda bulunan inorganik ve kimyasal atıklar ile sulara karışan mikrobiyolojik atıklar da kelam konusu. Bunların içinde en tehlikelisi ise ağır metaller. Kimi ağır metaller su ve toprakta biriktiğinde; nörolojik hasar, böbrek yetmezliği, kanser üzere sıhhat problemlerine neden olabilir” diyerek öbür etkenlere de dikkat çekti.
Hatay’da ziraî randıman %30 oranında düşebilir
Tarımsal verimlik üzerindeki tehlikeye de dikkat çeken Ataç, “Enkaz atıklarının tarım yerlerinin yakınlarına dökülmesi ve içerisindeki sayısız çeşitlilikteki kirleticilerin toprağa karışmasının yanı sıra havadaki asbestin ve tozların bitkilerin üstünde birikmesi ve fotosentez yapmasını engellemesi toprağı ve ziraî randımanı olumsuz etkileyecektir. Asbest ve tozların yanında, enkaz atıklarının içerisindeki çeşitli kimyasallar da toprak canlılarını, toprağın kalitesini ve randımanını olumsuz istikamette etkileme tehlikesi taşıyor. Bu nedenle bilim insanları ziraî randımanın yaklaşık %30 oranında düşmesini bekliyor” dedi. Ataç ayrıyeten bu kimyasalların besin zinciriyle içme suyuna ve sofralara kadar ulaşma ihtimalinin bulunduğunun da altını çizdi.
Amik Ovası, zeytinlikler ve Mileyha Kuş Cenneti korunmalı
Hatay’daki kirliliğin sadece insan sıhhatini tehdit etmekle kalmadığına da vurgu yapan Ataç, “Asi Irmağı’nın taşıdığı alüvyonlar sayesinde epey verimli topraklara sahip olan ve yaklaşık 105 bin hektara yayılan Amik Ovası, sarsıntı sonrasında sistemsiz atık bertarafı nedeniyle ortaya çıkan toprak ve su kirliliğinden etkilenmiş durumda. Hatay’ın güçlü bitki örtüsü ve çeşitli yaban hayatına mesken sahipliği yapan vadileri ile dere yataklarının yanı sıra sistemlerinin beslediği alanlardaki zeytinlikler de kirlilikten etkilenen alanlar ortasında. Türkiye’de bulunan 500 farklı kuş cinsinden 283’üne, 231 bitki cinsine, 24 kelebek, 3 kurbağa ve 12 sürüngen ile 6 göğüslü cinsine mesken sahipliği yapan Mileyha Kuş Cenneti’nin yakınındaki bir bölge enkaz döküm alanı haline getirilmiş durumda. Yılın her devrinde yüzlerce kuş buraya dinlenmek, beslenmek ve yazın üremek için geliyor. 2021 yılında resmi bir statü de kazanan bu alanın göz nazaran göre yok olmaması için ivedilikle tedbir alınmalı. Bölgenin doğal ömrü ve biyolojik çeşitliliği için epeyce değer içeren bu alanların korunması gerekiyor” halinde konuştu.
Depremler ikincil felaketlere yol açmasın!
Türkiye’nin bir zelzele ülkesi olduğu gerçeğini hatırlatan Deniz Ataç, sarsıntıların ikincil felaketlere yol açmaması için afet sonrası idarenin de çok değerli olduğunu, bu nedenle vilayet afet atık planlarının ivedilikle hazırlanması gerektiğini tabir etti.
Ataç “Elbette sarsıntıya karşı alınabilecek en büyük tedbir tabana uygun, zelzeleye güçlü binaların inşa edilmesi ve var olan yapı stoğunun güçlendirilmesidir. Bu sayede bugüne kadar yaşadığımız üzücü kayıpların sayılarını azaltmak mümkün olacaktır. Zelzele sonrasında oluşacak milyonlarca ton enkaz atığının, etrafa ve insan sıhhatine vereceği ziyanların önüne geçilmesi için yapılması gereken ise; vilayet afet idare planlarının yanı sıra vilayet afet atık planlarının hazırlanıp, kamuoyuyla paylaşılması ve afet sonrası hayata geçirilmesidir. Bu planlarda, ormanlık alanlar, sulak alanlar, tarım yerleri ve meralar üzere kıymetli doğal varlıklarımızı korumak için enkaz atıklarının nerelere dökülmeyeceğine dair katı kuralların konulması gerek” diye konuştu.
Ataç, 6 Şubat zelzelelerinin yıl dönümünde; hayatını kaybeden yurttaşların yakınlarına, sarsıntıdan etkilenen herkese ve tüm ülkeye başsağlığı ve geçmiş olsun dileklerini de bir sefer daha yineledi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
